Boekhouders

‘U zit in de prostitutie, dus in de criminele sfeer en als wij ons ermee gaan bemoeien, worden we door de Belastingdienst met de nek aangekeken. En het kan niet. We moeten dan gaan gokken hoeveel klanten u heeft gehad.’ Dit kreeg een sekswerker in de jaren tachtig te horen toen ze een boekhouder zocht. Deze vrouw wou belasting betalen – een uitzondering in deze periode-  maar het argument van het administratiekantoor zou nog tot 2002 doorklinken.

Strikt genomen moesten sekswerkers vanaf 1969, het jaar dat de BTW werd ingevoerd, omzetbelasting betalen. Het feit dat de omzet was gemaakt in een bedrijf dat niet legaal was, vond de Belastingdienst niet van belang. Maar incidentele pogingen van de fiscus om gelden te innen strandden meestal op onervarenheid van deze dienst met de branche. Belastinginspecteurs werden ook nogal eens bedreigd.

Vanaf 1991 begint de BTW plicht voor sekswerkers echt te spelen. In die periode had namelijk de exploitant van de club Yab Yum van de rechter gelijk gekregen toen hij weigerde de belasting over de omzet van de vrouwen in zijn bedrijf (het damesdeel) voor hen te betalen.

Deze rechterlijke uitspraak betekende dat in theorie alle sekswerkers omzetbelasting moesten gaan betalen. Velen dachten dat het zo’n vaart niet zou lopen en hoopten onzichtbaar te kunnen blijven. Anderen belden panisch naar De Rode Draad met vragen als: ‘Hoeveel belasting moet ik betalen als de wet in Amsterdam gaat veranderen?’ Zij waren bang voor een torenhoge ambtshalve aanslag. Die werd opgelegd als de Belastingdienst de inkomsten moest schatten van een belastingplichtige die niet over een boekhouding beschikte. Daarom zochten sommige sekswerkers een boekhouder die hun werkelijke verdiensten kon boekstaven.

Maar welke boekhouder nam hen als klant? Een veelzeggend voorbeeld is dat een van de nette boekhouders in de jaren tachtig zijn klant dwong om tegen hem te liegen over haar beroep. Hij wilde namelijk niet weten wat zij werkelijk deed en noteerde haar inkomsten als het salaris van een caissière in een seksclub. Dat kan nooit een waarheidsgetrouwe boekhouding hebben opgeleverd.

Andere reguliere boekhouders zagen weinig brood in de doelgroep, waardoor allerlei avonturiers in dit gat in de markt konden springen. Er is een geval bekend van een ‘boekhouder’ die de ramen afging om nieuwe klanten te werven. Ook belden mannen naar De Rode Draad die sekswerkers spannend vonden en graag hun boekhouding wilden doen. (Zie voorbeeld) Het kwam ook voor dat boekhouders ‘papieren’ regelden. Zij konden hun gang gaan omdat het beleid destijds niet consequent was. In september 1996 kwam zo’n man op De Rode Draad. Uit het verslag van dit gesprek:

Weer andere boekhouders meenden dat sekswerkers goud geld verdienden. Zo leek een administratiekantoor de werkzaamheden voor een eenvoudige BTW boekhouding te overschatten: ‘Voor het verzorgen van de administratie, (de jaarstukken) en alle belastingaangiften, reken ik 2000 gulden, exclusief BTW.’ (1994)

Met veel moeite lukte het De Rode Draad uiteindelijk een lijstje samen te stellen met boekhouders die betrouwbaar leken. Op deze lijst stond ook een administratiekantoor dat door studenten als alternatief voor de minder betrouwbare vakbroeders was opgericht. Maar om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden wilde De Rode Draad niet een lijst met slechts één administratiekantoor presenteren. Dat was eerder misgegaan. De lijst bleef echter beperkt en van drie van de tien kantoren op deze lijst was het duidelijk geworden dat ze waren afgleden’ naar frauduleus en / of ongewenst gedrag: adviezen geven over belastingontduiking, de vrouwen beloven dat er veel geld terug te halen was met aftrekposten – wat niet waar was – en/ of de vrouwen lastig vallen op de werkplek.

De boekhouder van de baas

Vanaf 1991 was het voor exploitanten van belang dat de omzet van het ‘damesdeel’ – zoals het consequent werd genoemd- klopte met de BTW aangifte van hun eigen zaak. Daarom was het voor exploitanten handig als de boekhouding voor beide partijen door één persoon of één administratiekantoor werd gedaan. En dat gebeurde ook op grote schaal. [i] De vrouwen die in theorie zelfstandig ondernemer waren en per definitie geen baas konden hebben, hadden veel klachten over deze vorm van gezagsuitoefening. Een greep uit de klachten:

In 1997 bleek dat de Belastingdienst zelf in Emmen het gebruik van de boekhouder van de baas verplicht had gesteld. De Rode Draad en Prosex dienden een klacht in bij de Belastingdienst, die toen nog aan het bepalen was welke afdeling van deze dienst de regie zou krijgen over de prostitutiesector.

Administratiekantoren voor twee partijen

In enkele gevallen leidde de ‘wens’ tot een gezamenlijke boekhouding tot een nieuwe organisatie: bijvoorbeeld BEAC in de eerste helft van de jaren negentig in Rotterdam. BEAC was een administratiekantoor waar de helft van de verdiensten van sekswerkers werd ‘gewit’ via een rekening die volgens de deelnemende sekswerkers op naam van het klussenbedrijf van de club stond. De andere helft hield BEAC ‘als spaargeld’ achter. ‘Anders maken jullie het maar op’, zo kregen de vrouwen te horen.

Nog meer administratiekantoren wilden het concept van de gezamenlijke boekhouding op een hoger plan tillen. In 1996 kondigde de organisatie Stichting Raamwerk aan, vooral de boekhouding van Zuid-Amerikaanse sekswerkers voor Haagse raamexploitanten te gaan verzorgen. ‘Liever voor Latina’s dan voor de Oost-Europese vrouwen die ‘spierwitte magere dames die onder controle (van pooiers SA) staan’. Behalve de boekhouding leverde dit Raamwerk ook diensten aan exploitanten. Men wilde vooraf leges innen en de vrouwen registreren. Ook vond Stichting Raamwerk dat vrouwen die verkasten zonder de exploitant op de hoogte te stellen, verplicht onder medische behandeling moesten worden gesteld. Dit initiatief bloedde dood.

In 2005 kwam er op het Amsterdamse kantoor een mail binnen van het Rotterdamse kantoor van De Rode Draad: ‘Als je uitgelachen bent, bel dan even’. Het bleek dat de boekhouder van een zaak waar De Rode Draad nooit binnen mocht een gesprek wilde over sekswerkervriendelijke werkomstandigheden. De Rode Draad was aanvankelijk aangenaam verrast, maar helaas. De vrouwen die in het bedrijf werkten mochten niet door De Rode Draad worden geraadpleegd. En een advies geven zonder dat de vrouwen die in dat bedrijf werkten erbij te betrekken, was voor De Rode Draad ondenkbaar.

Een exploitant uit Brabant is full time boekhouder geworden en is nog steeds als zodanig actief. Zijn site bevat veel nuttige informatie, maar in 2000 kreeg De Rode Draad klachten over zijn bedrijf: De vrouwen die er als zelfstandig ondernemers werkten, mochten geen werk in andere bedrijven aannemen. Een echte zelfstandige ondernemer beperkt zich echter niet tot het aanbieden van diensten aan één bedrijf.

De vrouwen moesten in het bordeel van de boekhouder ook boetes betalen bij overtredingen van de huisregels. Ze mochten niet eerder weg als ze de trein wilden halen. Dit soort praktijken wekten niet veel vertrouwen in zijn invulling van ‘zelfstandig ondernemerschap’. Zijn site bevat anno 2014 meer betrouwbare informatie. Mogelijk is dit na dertien jaar een gevalletje van voortschrijdend inzicht…

Een ander groot kantoor is nog steeds actief op deze markt. De verhalen over dit kantoor variëren. Het voordeel was dat het niet te duur was. Als nadeel werd wel genoemd, dat er geen of gebrekkige kopieën van de aangiften werden verstrekt. In 2002 kwam er bij De Draad een telefoontje binnen met een klacht dat dit kantoor de belastingteruggaven van de sekswerkers gebruikte om de proceskosten van de exploitant te betalen.

Eindelijk een lijst

Reeds in 1995 was De Rode Draad op zoek naar een geschillencommissie voor conflicten met boekhouders. Maar die was er niet. Gedupeerden van boekhouders die niet bij een branchevereniging waren aangesloten, konden nergens terecht. Dat merkte een sekswerker die in 2001 een boekhouder dik betaalde die vervolgens niets meer van zich liet horen.

Pas in 2001-2002 kwam er een oplossing voor deze problemen. De kwestie met Insolva had namelijk de pers gehaald. Er meldden zich boekhouders die verontwaardigd waren over de gang van zaken en wel betrouwbaar waren. Er zou eindelijk een lijst komen. De Rode Draad stelde eerst de volgende eisen aan boekhouders:

1. Ze mochten niet alleen sekswerkers als klant hebben. Zo werd voorkomen dat ze financieel teveel afhankelijk werden van sekswerk van anderen.

2. Als ze voor een sekswerker de boekhouding verzorgden, mochten ze niet de exploitant van hetzelfde bedrijf als klant hebben.

3. Ze moesten een professionele uitstraling hebben. Het op de werkplek zaken doen met sekswerkers in hun lingerie, werd niet professioneel gevonden.

4. Ze moesten lid zijn van een brancheorganisatie (zodat men ergens heen kan in het geval van klachten en conflicten)

In samenwerking met de NOAB, de branchevereniging voor boekhouders is een lijst samengesteld van boekhouders die aan deze normen voldeden en sekswerkers als klant wilden accepteren. (Zie correspondentie) Die  lijst kwam op de site van De Rode Draad. Eindelijk kon zij bijvoorbeeld de migrante die in 2011 70 euro per week betaalde voor een boekhoudertje, met gerust hart doorverwijzen naar iemand die stukken goedkoper was. [ii]

Andersom wisten de boekhouders De Rode Draad ook te vinden, bijvoorbeeld voor vragen over bepaalde regelingen of  wanneer zij via hun klanten iets hoorden over misstanden. De steeds terugkerende klacht van de boekhouders was dat de raamexploitanten nauwelijks bonnen afgaven.

De laatste jaren nam echter het aantal verzoeken van boekhouders om van de lijst afgehaald te worden, toe. De reden daarvan is niet bekend, hoewel het in sommige gevallen ging om administratiekantoren die sowiesoophielden te bestaan. Door de invoering van de opting- in hadden veel sekswerkers meestal ook geen boekhouder meer nodig.

De website van De Rode Draad is er niet meer. Zusterorganisaties wilden de site niet overnemen. Voor zover de lijst nog circuleert is hij verouderd. Een indicatie van hoe het in de toekomst zal gaan, is te vinden op een site waar sekswerkers klanten werven. Een boekhouder biedt zich daar tevens als vennoot aan. Hij wil alleen nog kwijt dat hij ‘een grote man is’.

Sietske Altink

Lees meer over gedoe met boekhouders