Prostitutie is illegaal in China. Maar in de Volksrepubliek, net als in Taiwan, waar het inmiddels ook verboden is, worden klanten bediend in kapsalons, beautysalons en karaokebars. Deze manier van werken zou vanuit Japan zijn geïmporteerd. Nu zien we dat Chinezen deze vorm van prostitutie verder over de wereld verspreiden. In Spanje, België en Nederland zien we een enorme groei van de Chinese beautysector. Dit vormt een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van migratie vanuit China.
De wc in een Amsterdamse opiumkit
Reeds voor de Tweede Wereldoorlog werden Chinezen naar Europa gesmokkeld. In 1911 wierf de Stoommaatschappij Nederland in het geheim Chinese stokers in Londen en Liverpool om de ophanden zijnde staking van Nederlandse zeelieden bij voorbaat te breken. Maar deze stokers werden van werk buitengesloten omdat Nederlanders ze als oneerlijke concurrentie beschouwden. Geld voor de terugreis hadden de Chinezen niet en ze hadden weinig kansen op de Nederlandse arbeidsmarkt. Ze bleven hangen op Katendrecht in Rotterdam, waardoor deze buurt de grootste Chinatown van Europa werd. Het stadsbestuur van Rotterdam vond de rosse buurt een geschikte plek voor deze mannen zonder vrouw. (Meyer, 1982)
Door de wereldwijde recessie van 1929 kwamen veel schepen stil te liggen. Pas veel later wist een politiecommissaris scheepvaartmaatschappijen te overreden om ‘overtollige’ Chinezen goedkoop naar Batavia te vervoeren.De stokers raakten bovendien werkloos doordat stoomschepen in onbruik raakten. Onder druk van de recessie waren de Chinezen inmiddels overgestapt op de pindaverkoop. Dank zij het succes van pindakoekjeshandel verspreidden Chinezen zich over heel Nederland. Nog later stichtten ze Chinees – Indische restaurants.
In Amsterdam vestigden zich zo’n 500 Chinezen, in de Binnen Bantammerstraat ontstond het Amsterdamse Chinatown dat zich uitbreidde tot de Stormsteeg. De journalist Nico Polak beschreef de bedrijvigheid in de buurt als volgt: ‘Acht Chinese restaurants voor Nederlanders, vier gokhuizen, twee opiumkitten, enkele pensions, een in Chinese kapsels gespecialiseerde kapper, twee toko’s, drie clubhuizen van onderscheidene groepen Chinezen en vier Chinese restaurants voor Chinezen’. (1966)
Triades in Amsterdam
Na de Tweede Wereldoorlog was er op de Zeedijk een gedoogd opiumpaleisje. Alleen Chinezen mochten er binnen. Maar de ‘apothekers’ onder hen
De Binnenbantammerstraat in 2009
hadden ook clientèle buiten de eigen kring. ‘Ik haalde wel eens een Chinees poedertje in de Bantammerstraat in Amsterdam’, zo vertelde jaren geleden een oude Rode Draad vrouw.
Een van de zes ‘zonden’ het gokken, was een van de weinige vormen van ontspanning die de Chinezen zich gunden. Gokkers die veel hadden verloren, werden in eigen kring geholpen. Lukte dat niet, dan was er wel de organisatie Grote Oren om ze tegen woekerrente geld te lenen. De politie liet bepaalde praktijken als opiumschuiven en illegaal gokken ongemoeid.
Maar het liep uit de hand toen de triades, de Chinese georganiseerde misdaad zich ermee ging bemoeien.
Een triade is een symbool van de drie eenheid van Hemel-Aarde-Vuur. Triades stammen uit de 17de eeuw en waren aanvankelijk geheime genootschappen die zich verzetten tegen de Manchu keizers. De functie in de organisatie werd met een nummer aangeduid. Tai Lo= 21.
Lidmaatschapskaart van een triade uit de negentiende eeuw
In1972 arriveerden de eerste kwartiermakers van de triades.In 1974 waren al drie triades actief, vooral in de drugshandel en het gokwezen. Een ervan, de Triade Ah Kong zou de strijd om de heroïne hebben gewonnen. De andere twee triades waren 14 K en Tai Huen Chai. De Tai Lo’s, de capo’s van de triades werden eigenaren van restaurants die als dekmantel dienden. Deze triades bevochten elkaar op leven en dood. Na enkele moorden werden de gokpaleizen gesloten en illegale Chinezen werden het land uitgezet.
De triades zouden ook verantwoordelijk zijn voor mensensmokkel. Deskundigen op het gebied van mensenhandel bestrijden dat echter. (Inzake Opsporing, 1996, Roer, van der 1989, Robertson, 1977, Brouns, 1993, Godfroid en Vink, 1999, Frey, Roth en Fijnaut, 1994, Vries, Peter de, 1985). De onderzoeker Soudijn (1996) van de KLPD (politie) heeft geen gevallen van gedwongen prostitutie onder door hem onderzochte cases van mensensmokkel gevonden. Deze bestreken de jaren 1996-2003.
Bottenberg en Janssen bevestigen dit. Slechts incidenteel zijn er contacten van beautysalons met organisaties van slangenkoppe (mensensmokkelaars). Soms helpen de slangenkoppen ze aan werk in de salons, maar meestal laten ze op de plaats van bestemming de vrouwen aan hun lot over. De verhalen uit de jaren negentig suggereren echter wel de betrokkenheid van een organisatie bij de paar gevallen van mensenhandel die toen boven kwamen drijven.
Halverwege de jaren negentig verschenen er verhalen in de media over Chinese ama’s (minderjarige asielzoekers) die uit asielzoekerscentra verdwenen. Een van hen, we noemen haar Ii, een meisje dat geen vader meer had, wilde naar haar moeder in Nederland. Een kennis, we noemen hem Baas, zou wel zorgen dat ze in Nederland kwam. Ze leende een groot bedrag van een vertrouwensvrouw. Baas regelde haar papieren en bracht haar naar een woning in Italië.
Tijdens haar aangifte vertelde ze: ‘Ik kende iemand in Italië, maar die mocht ik niet bellen.’ Baas droeg haar over aan een tweede Baas die haar met de trein naar Nederland bracht waar ze in een huis werd opgesloten. Zij wist te vluchten.. Hij slaagde er echter in haar te achterhalen. “Na twee dagen zei hij dat ik in mijn kamer moest blijven. Daarna mocht ik alleen nog maar de kamer uit om te eten. Na zeven dagen mocht ik alleen de kamer uit om naar de wc te gaan. Ik vroeg naar mijn moeder en hij zei dat hij haar nog niet had gevonden. De Baas wilde niet zeggen wat er met mij zou gebeuren als hij mijn moeder niet zou vinden. Naderhand geloofde ik niet dat hij serieus aan het zoeken was. Af en toe hoorde ik stemmen in de woning, maar de andere mensen kon ik niet zien. Op een moment zei hij dat hij me aan buitenlanders zou verkopen om een videofilm te maken. Ik zou veel geld verdienen. Ik huilde en hij dreigde plakband over mijn mond te plakken.’ De zaak kwam aan het rollen toen een Chinese vrouw de politie inschakelde omdat ze gebeld was met de mededeling dat ze Li moest vrijkopen. Deze vrouw was mogelijk voor de porno-industrie bestemd.
De beauty branche
Vanaf 2000 verschijnen er ineens Chinese kapsalons en beauty salons in Nederland. Op internet schrijft een man in een blog dat hij in een impuls een Chinese kapsalon binnenstapte. Jammer genoeg kon de kapper niet knippen en de man verliet het pand met happen uit zijn haar.
Een paar jaar geleden is de Rode Draad voor het eerst poolshoogte gaan nemen in een Chinese kapsalon in Rotterdam.
Op hookers.nl (de site waar klanten ervaringen met prostituees uitwisselen) hadden we gelezen dat een knipbeurt voor 10 euro extra kan worden uitgebreid met erotische massage. We gaan erop af en zien het volgende: In een kamer naast de knipruimte zagen we een bankje en daarachter klapdeuren. Wij zijn de kapperszaak binnengegaan. Een klant werd door een man geknipt en verder waren er twee vrouwen aanwezig. We probeerden met handen en voeten uit te leggen wat de bedoeling was maar dit is zeker niet gelukt. Niemand daar spreekt meer dan tien woorden Nederlands. Alleen bij de woorden ‘politie’ en ‘belasting’ merk je enige opwinding bij het personeel. Heel jammer maar missie niet geslaagd.” (Uit het veldwerkverslag van die avond)
Ook in Den Haag zijn dergelijke kapsalons te vinden. In 2008 waagden een paar medewerkers van De Rode Draad zich er binnen onder begeleiding van een Nederlandse vrouw die Mandarijn spreekt. Op de site waar klanten met elkaar communiceren, Hookers.nl. waren er aanwijzingen te vinden dat daar erotische massage plaatsvond maar dat de vrouwen er geen leven hadden. Een van de klanten had een vrouw uitgenodigd voor een boottochtje. Dat zou haar op ontslag komen te staan van een baan waar ze geacht werd zeven dagen per week te werken. We zijn hier een paar keer langs gekomen en hebben gezien dat er een man en vrouw in de zaak zaten.
Wanneer we naar binnen willen duikt er net een klant op. We geven ze vijf minuten de tijd en stappen de zaak binnen. De vrouw achter in de zaak ziet ons en gaat meteen naar achteren. Ze sluit de deur en we zien haar niet meer terug. De klant was al verdwenen en we weten niet of ze daarom naar achter ging. De kapper staat ons in slecht Nederlands te woord. Omdat we niet al te expliciet willen zijn kost het wat moeite de man uit te leggen wat we willen. Hij zegt dat de bazin net even de stad in is en dat ze geen Nederlands spreekt maar wel Chinees. De man heeft absoluut niet de intentie de masseuse bij het gesprek te betrekken. In een andere ‘kapsalon’ in Den Haag krijgen we de gelegenheid ‘achter’ te kijken. Er hangt damesondergoed en er staat een massagebed. We zien dat daar een klant gaat liggen. In een derde salon zegt de eigenaresse dat massage niet tot de mogelijkheden behoort, hoewel dat met koeienletters op de gevel staat.
Die combinatie van kapsalon en massagesalon, die overigens vaak tot een uur of één ’s nachts open zijn, komt vaker voor in de grote steden. De schaarse info op Hookers.nl. geeft aan dat er in veel gevallen ‘iets erotisch mogelijk is’. Maar ook deze klanten vertrouwen het niet altijd: ze zijn bang dat allerlei lieden achter het gordijn de ‘massages’ bekijken. Over het algemeen blijven de klanten vaag in hun licht erotisch getinte beschrijvingen: ‘de massage is naar beider tevredenheid afgerond’. Degenen die in 2012 een onderzoek publiceerden naar de salons, hebben de indruk dat er in meer dan de helft van de beauty salons erotische dienstverlening wordt aangeboden.
Bij de Kamer van Koophandel zijn er eind 2009 98 ondernemingen binnen de Chinese beautybranche bekend. De meeste salons bevinden zich in Amsterdam en Den Haag. Rotterdam staat op de derde plaats. De salons wisselen vaak van eigenaar. Soms zijn Turken of Bulgaren de eigenaren van de panden waarin de salons zijn gevestigd. De onderzoekers vermelden één salon die in een woonhuis was gevestigd. Het was opvallend dat oud-werknemers vaak mede-eigenaar werden. Mogelijk moesten ze zo betalen om er te blijven werken. (Bottenberg en Janssen, 2012).
Uit het verslag van De Rode Draad, 2006. Op internet treffen we de volgende advertentie aan: Vandaag nog zin in een heerlijke massage? Dan ben je bij ons aan het juiste adres. Wij geven uitstekende massages in Den Haag. Dus zoek je een gezellig uurtje ontspanning door twee Chinese jongedames, dan ben je bij ons meer dan welkom. Voor meer info en/of om een afspr, enz.’ Is dit gewone sekseneutrale massage of zit er nog meer achter? Het bijbehorende plaatje doet echter vermoeden dat het om iets erotisch gaat. …
De seks in de salons
En Chinese salon in Amsterdam.
Zeker niet alle vrouwen in de salons verrichtten de seksuele handelingen onvrijwillig. De fooi die ze ervoor kregen was soms een welkome aanvulling voor hun karige loon. Niet alle vrouwen – en ook klanten- zagen de happy ending als een seksuele handeling, een fenomeen dat we ook kennen in verband met de Thaise salons. Het geeft wel te denken dat de eigenaren vaak de afspraken met de klanten maakten. Dit kan erop duiden dat er van het weigeren van bepaalde klanten of handelingen geen sprake kan zijn, dus dat de rechten worden geschonden. Bottenberg en Janssen (2012) geven voorbeelden waaruit wel degelijk blijkt dat een deel van de vrouwen onder de een of andere vorm van dwang werken. Een van de eigenaren van de salons blijkt een vrouw tegen haar zin op seksueel gebied ‘ingewerkt’ te hebben.
In 2006 kreeg De Rode Draad een anonieme melding over prostitutie in een Chinese massagesalon. We zijn erop afgegaan en schreven achteraf het volgende: Eerst zien we alleen een souvenirwinkeltje maar naderhand zien we de drukpuntenvoet. Dat duidt op massage. We gaan naar binnen. Het ziet er viezig uit en de stopcontacten hangen los. We gaan een lange rode gang door en worden in een ruimte binnengelaten waar een paar vrouwen zitten. Een vrouw scheldt de vrouw die ons binnengelaten heeft in het Chinees uit. Er zitten een vrouw en een man die net een voetmassage hebben laten doen. Dat blijkt uit de gesprekken. Aan de muur hangen ook drukpuntenaffiches. Op de video speelt een instructiefilmpje over massage. We krijgen thee. De klanten zijn weg en de eigenaresse wil eindelijk wel eens weten wat we komen doen. We proberen tactvol uit te leggen dat er geruchten gaan dat hier mensen uit onze doelgroep werken. Ze ontkent in alle toonaarden en verwijst ons naar een ander pand in de buurt. Daar maken we hetzelfde mee. Op de site waar klanten met elkaar communiceren valt te lezen dat er bij veel van deze salons, indien men twee dagen van tevoren een afspraak maakt, er een ‘happy ending’ mogelijk is. (Handmatige seks met een hoogtepunt) Dit is een code om aan te geven dat het om erotische massage gaat. Sommige salons weigeren dit pertinent, maar individuele vrouwen zijn volgens de verhalen bereid om ‘dat’ wijzend op het geslachtsdeel te masseren.
Janssen en Bottenberg onderscheiden de volgende typen:
1. massagesalons met seksuele dienstverlening
2. het grijze circuit
3. professionele salons.
Groep 1: Massagesalons die verkapte seksbedrijven zijn. Deze salons doen geen enkele moeite om zich als professionele salons voor te doen. Er zijn douches en er hangen geen posters met medische informatie. De inrichting is zodanig dat de werkneemsters zich discreet met de klant kunnen terugtrekken. Ook de kleren en de schoenen die de masseuses dragen zijn niet die men van gediplomeerde masseuses verwacht. In sommige salons waar ‘special service’ wordt aangeboden moest de klant bij het binnenkomen het ondergoed uitdoen. In een van de salons hing er een bordje met de tekst ‘geen seksservice’.
Het grootste deel van de bij de onderzoekers bekende massagesalons maakte deel uit van het grijze segment. Er hingen medische posters en er lagen medische tijdschriften in de salons. De vrouwen flirtten met de klanten. De masseuses drongen vaak zelf op de happy ending aan en vroegen de eventuele partner om mee te doen.
Er zijn ook professionele salons. Men draagt er doktersjassen en er hangen diploma’s aan de muur. Men doet vaak aan andere medische dienstverlening en verkoopt ook kruiden. In de andere salons had volgens de eigenaar van een professionele salon, 99 procent geen diploma. De kwaliteit van de massage in de salons was verschillend, van heel goed tot heel slecht. (Bottenberg en Janssen, 2012)
Voetmassage
De vrouwen in de salons zijn voornamelijk afkomstig uit China, maar Bottenberg en Janssen troffen ook etnische Chinezen aan uit andere landen. De auteurs van het rapport maken geen melding van hele jonge meisjes. De meeste vrouwen zijn in de twintig, met een paar uitschieters naar 18 en 50. Er werken grofweg twee groepen: masseuses en studenten. De laatsten zijn op een studievisum naar Nederland gekomen. Hun ouders hadden meestal genoeg geld om voor hun reis en de papierwinkel te betalen. Zij verdienden wat bij in de salons omdat zij op grond van een dergelijk visum 10 uur per week mochten werken. Ze lijken echter vaker meer uren te werken dan is toegestaan, maar dat is moeilijk te bewijzen. Zij verkeren ook in een positie om seksuele handelingen te weigeren. Wanneer zij daar wel aan doen, lopen zij echter het gevaar hiermee te worden gechanteerd. Zij spreken allen Engels.
De tweede groep wordt gevormd door de masseuses, die vaak illegaal in Nederland verblijven. Zij spreken geen Engels en krijgen minder betaald dan de legale masseuses. Ze lopen ook risico mishandeld te worden. Uit het onderzoek van Bottenberg en Janssen blijkt ook dat ze vaak moeten betalen voor papieren, leningen moeten afbetalen en niet allemaal vrijheid van beweging hebben. Hoewel ze wel naar buiten mochten, werd bijvoorbeeld vermeld dat ze in sommige gevallen alleen met zijn tweeën de deur uit mochten. Eén vrouw kon nergens anders in Nederland gaan werken, anders zou ze worden vermoord.
Er is een enorme concurrentiestrijd gaande in de wereld van de beautysalons. Zowel de studenten als de illegale masseuses verdienen weinig: 8-10 euro bruto voor een uur lichamelijk zware massage. En dan krijgen ze alleen betaald als er klanten zijn. Arbeidsrechtelijk is er dus van alles mis in de salons. Maar niet alleen op dit gebied. Ook valt te lezen in het onderzoek dat niet één salon de administratie op orde had en dat er flink met valse papieren en schijnconstructies werd gerommeld.
Aanvullende literatuur
AD: 30 -05- 2007
Davidson, Julia O’Connell, (2001)Children in the Sex Trade in China, Save the Children, Sweden)
Xiao –huang Yin China’s Gilden Age, 1994.
Nieuwsdienst: 22 dec 07
Chinese migratie naar België, een publicatie van het Centrum voor Gelijke Kansen.
International Encyclopedia Fang-fu Ruan en M.P. Lau.
Cees Bronsveld: Jonge vluchtelingen , een uitgave in opdracht van SoZaWe.
Brabants Dagblad 16-02-1994
Volkskrant 4 -04-1994
Robert van der Roer, R. (1989) in C.J.Fijnaut, Georganiseerde misdaad en politiebeleid, Lochem.
Arnhemse Courant, 8 aug 91
Teletekst, 2 -08-1995
Volkskrant, 5 -09- 1995
Volkskrant 9-06-2000
Volkskrant 30-05-1998
Volkskrant 19-03-1999
Nieuwe Revu 15-07-1998
NRC 6 -12- 1997
Zembla 26 -06-1997
Keerzijde 2008
Volkskrant 11-01-2001
Volkskrant 20-2-1997
Panorama van week 45 2005
Standaard, 28 -08-1997
Vries, Peter R.,(1985) Uit de dossiers van commissaris Toorenaar, Baarn.
South China Morning Post 26-12-1999Light, E., (‘1977) The ethnic vice industry’, American Sociological Review, vol. 42.
Robertson, Frank, (1977) The Triangle of Death, the inside story of the TRIADS, the Chinese mafia, Londen.
Robertson, Jeffrey, The laundryman, inside the world largest business, Londen, 1994
United Nations, Report of the Workshop of Experts on prevention and rehabilitation schemes for young women in prostitution and related occupations, 11-17 juni, 1985, Bangkok, United Nations Economic and social commission for Asia and the Pacific. (ESCAP)
Venicz, Liesbeth, Vanwesenbeeck, Ine, (1999) Aard en omvang van (gedwongen) prostitutie onder minderjarige (allochtone) meisjes, uitgave van het Nisso, Utrecht.
Vena Newsletter, Traffic in women, november 1989
Verlaan, Jos, (1999) Chaos aan de Amstel, Nijmegen.
Zi Teng, (2000) Hong Kong, Macau en Town B, Research Report on Mainland Chinese Sex Workers, februari
Sietske Altink
Inhoud Artikel