Code geel. Kledingvoorschriften voor prostituees in de late Middeleeuwen

Het laat middeleeuwse Rome

De term Code Geel  slaat (hier) op de verplichte stigmatiserende dracht voor prostituees in de late middeleeuwen. In die periode waren de steden enorm in omvang aan het toenemen. De kerkelijke autoriteiten zagen zich voor een probleem gesteld: ‘eerbare vrouwen’ moesten worden beschermd tegen mannen die meestal pas laat ‘legaal’ geslachtsgemeenschap in het huwelijk konden hebben.

Eerst moest men de oneerbare vrouwen strikt scheiden van de eerbare vrouwen. Dat deed men in veel steden in Europa door ze  kledingvoorschriften op te leggen. Het vaak voorkomen  van de kleur  geel in die kleding is geen toeval. Het was de kleur van het verraad. Al eerder was al officieel bepaald dat joden, als veronderstelde verraders van Christus, een geel kenteken moesten dragen.

Tegen het midden van de veertiende eeuw kwam de nadruk op het verbod voor prostituees  luxe kleding te dragen te liggen. Zo moest het ‘de deernen’ ingepeperd worden dat ze laag op de sociale ladder stonden. Ze mochten geen juwelen dragen en de indruk wekken rijk te zijn door zich met bont en borduurwerk te tooien. In Nîmes (1350) en Baynols (1358) gold een verbod op zilver en hermelijn voor hen.

Sekswerkers uit Arles en Avignon mochten geen sluier dragen en in Nîmes was toen een vergelijkbare regel van kracht. In 1320 verboden de stadsbestuurders van het Franse Pézenas prostituees zich in lange jurken met slepen te hullen.

Halverwege de veertiende eeuw bepaalden de besturen van sommige steden dat sekswerkers onderscheidende kentekenen op hun kleding moesten aanbrengen. In de Languedoc werd daar voor het eerst in 1333 in Castelnaudary naar verwezen, in een verordening  waarin voor hoeren een ‘cordbelt’ werd voorgeschreven. Het Hof van Nîmes, besloot in 1353 prostituees op te dragen een mouw in een andere kleur dan die van in hun kleding te naaien. In Beaucaire werden prostituees in 1374 verplicht een teken op hun linkerarm te dragen, maar in Castres (1375) koos men voor een bepaalde hoed en een paarse ceintuur.

Prostituees uit Toulouse protesteerden tegen vergelijkbare maatregelen bij de koning, die ze het privilege gaf zich te kleden zoals ze wilden, mits ze een kenteken op hun mouw speldden. (Otis, 1985)

De aanpak van prostitutie in Frankrijk stond aan het eind van de middeleeuwen model voor andere Europese landen. Elders vaardigde men ook kledingvoorschriften uit. In Bazel en Leipzig moesten prostituees een volgens voorschriften vervaardigde mantel dragen.

In de Lage Landen waren er geen kledingvoorschriften. Een uitzondering vormde Maastricht. Daar moesten de deernen krachtens een verordening uit 1398 een gele doek over hun hoofddoek dragen. Als ze dat niet deden moesten ze één Pietersgulden boete betalen. Een halve gulden ging naar degene die de vrouw aangaf; de beul kreeg de andere helft. Deze doek moest een halve voet breed en een voet lang zijn.^[I]Website mestreechter stercke, geraadpleegd 12-11-2016.Mogelijk richtte Maastricht zich meer op het nabijgelegen Luik dan op meer noordelijker gelegen steden. In Luik moesten prostituees namelijk een onderscheidingsteken dragen. In de zestiende eeuw werd prostitutie onder meer door de invloed van de reformatie in veel steden verboden.

Voor 200 euro exclusief reiskosten komt Sietske Altink uitgedost als ‘stigma’ een lezing houden met voorbeelden en achtergronden. (Duur ongeveer drie kwartier met daarna mogelijkheid tot discussie en vragen stellen. U kunt dit reserveren door via sekswerkerfgoed@gmail.com contact met haar op te nemen.

Bekijk het fimpje dat Eveline van Dijck heeft gemaakt over Code Geel op het youTube- kanaal van sekswerkerfgoed.