Het café met ‘damesbediening’

Aan het eind van de negentiende eeuw en in het begin van de twintigste eeuw verschanste de prostitutie zich in cabarets en in cafés ‘met damesbediening’. In deze gelegenheden was er meer vertier dan in de reguliere bordelen, die steeds minder aantrekkelijk voor zowel sekswerkers als klanten werden.

Deze tapperijen met ‘damesbediening’ adverteerden discreet in blaadjes als Het Vliegend Blad. Men bediende zich ook van andere manieren om de geboden vermakelijkheden aan te prijzen. Zo schrijft een verontwaardigde socialist in de krant van Domela Nieuwenhuis, Recht Voor Allen:

‘Wij (E)en reclamebord zagen voortbewegen, waarop de eigenaar van een ‘café met damesbediening’ aan de belanghebbenden liet weten dat dien

Het Vliegend Blad

avond die ‘bediening’ zou plaats hebben door versch damespersoneel gekleed als bébé’s’, terwijl een aanschouwelijk beeld van zulk een bébé met zeer korte rokken en tot de schouders ontbloote armen den toeschouwer verkondigde, welke geneuchten hem in dat café werden bereid. ^[I]Recht Voor Allen, 29-12-1895

De schrijver was boos omdat zijn kameraden en hij niet met borden met socialistische teksten mochten rondlopen.

Duitse prostituees

Deze sector was voor een groot deel het domein van Duitse sekswerkers. Veel van deze vrouwen waren de slechte economische omstandigheden in Duitsland ontvlucht, die mede door de Frans- Duitse oorlog waren veroorzaakt (1870-1871). ^[II]Jong, R.C. de, (2011), De overheid heeft erover te waken, buitenlandse prostituees in het laatste kwart van de 19^de eeuw, masterscriptie Actuele Geschiedenis, Radboud universiteit, Nijmegen.

De Duitse vrouwen waren zichtbaar aanwezig in grenssteden, zoals Nijmegen. In 1895 kwamen daar ex-prostituee  Anna Knippertz, haar man

Johann Herman Hertzlerr op 243 Oude Heeschelaan te wonen. De burgemeester van Amsterdam waarschuwde per brief zijn Nijmeegse collega dat die bierhuishouder Johann van illegale prostitutie werd verdacht. De prostituee Therese Klussman, woonde bij hen in. Van 1900-1905 stonden 15 Duitse buffetjuffrouwen bij hen ingeschreven. Van Knippertz werd in 1906 veroordeeld voor het houden van een huis van ontucht. ^[III]Blog prostitutie in de negentiende eeuw, 17 febr 2013, naar aanleiding van Stiekeme Hoertjes van 1893 tot 1919 van Esther Vis en Lise Duijghuise.

Het zuiden van Nederland vertoonde een vergelijkbaar beeld. De drie erkende bordelen in Maastricht werden uitsluitend door Duitse deernen bevolkt. In Vaals, letterlijk op de grens, was een hele schare van Duitse deernen en hun pooiers neergestreken. In de regio, langs de doorgangswegen waren honderden ‘verdachte kroegen’ te vinden.  ^[IV]De Limburger 4-10-2003 En ja, er kwamen enkele gevallen van vrouwenhandel aan het licht. ^[V]Frijhoff en De Waardt, 1998

Ook elders doken deze vrouwen op. In 1882 werd in de Rotterdamse gemeenteraad geklaagd over ‘het onbegrijpelijk aantal Duitsche vrouwspersonen’ dat in voorgaande jaren naar de havenstad was gekomen. Ze hadden zich door de hele stad verspreid en zaten in alle sigarenwinkels’. ^[VI]Frijhoff en De Waardt, 1998 De Duitse vrouwen werkten in de bierhuizen als animeermeisjes . Ze kregen provisie op de van klanten afgetroggelde drankjes en ontvingen fooien. Meestal was er bij het bierhuis een afzonderlijke wijnsalon gevestigd waar gelegenheid tot ‘ontucht’ werd gegeven. In die cafés zaten vrouwen in ‘indecente’ kleding op platforms of bij bezoekers. Wanneer er geen séparé’s waren moest de bezoeker de baas vijf tot tien gulden betalen om de vrouw mee te mogen nemen. (Nater, 1986)

Deze vrouwen werden als opdringerig beschreven. Ze zouden jonge mannen ertoe verleiden zich in het ongeluk te storten.  Deze ‘vrouwspersonen’ werden regelmatig in De Tweede Kamer besproken. ^[VII]Arnhemsche Courant 4-1-1879 De overheid wilde deze vorm van prostitutie bestrijden. Maar hoe? Men kon de vrouwen niet zomaar uitzetten; in dit tijdsgewricht was in het eigen levensonderhoud kunnen voorzien al voldoende grond om in Nederland te mogen verblijven. Abraham Kuyper meende het probleem op te kunnen lossen door alle damesbediening maar te verbieden. Dit wist hij echter niet door te zetten. ^[VIII]Volkskrant 18-1-2002

De drankwet van 1904

Men zocht de oplossing in een nieuwe versie van de Drankwet. Ironisch genoeg had de Drankwet van 1881 door de beperking van het aantal tapperijen dat die met zich meebracht juist tot een toename van illegale cafés geleid. Deze moesten concurreren met de grote huizen, wat ze deden door damesbediening aan te trekken. (Slobbe, 1937)

In 1904 kwam die nieuwe drankwet, die de mogelijkheid bevatte ‘damesbediening’ tegen te gaan. Dit werd als volgt verwoord:

‘Het is verboden om in de daarvoor bij Koninklijk Besluit aan te wijzen gemeenten in eene localiteit met vergunning of verlof, zonder toestemming van den Burgemeester vrouwelijke personen gedurende de uitoefening van het bedrijf dienst te laten doen of vanwege den houder aanwezig te doen zijn.‘ (Dit is niet van toepassing op de inwonende echtgenoote en dochters van den houders) ‘

Het is bijvoorbeeld op Amsterdam van toepassing verklaard. Dit is een voorbeeld van hoe maatregelen tegen prostitutie alle vrouwen treft. Een belangrijke bron van werkgelegenheid voor vrouwen verdween immers! ^[IX]NB: Een ander voorbeeld was het verbod op het alleen wonen van vrouwen in Coventry. Alleenstaande vrouwen die jonger dan 50 waren moesten verplicht bij anderen gaan wonen waar ze als dienstboden aan de slag moesten. Dit alles diende om te voorkomen dat ze vanuit hun eigen woning gingen werken.

Sietske Altink

Bronnen