In een roman van Emile Zola sterft de courtisane Nana aan de pokken. Alexander Dumas fils laat de mooie Marguerite in La dame aux camélias (1847) aan tbc of syfilis sterven. Hij liet het in het midden welke van de twee het was. In La Traviata (De Verdoolde) de operaversie van Verdi, waarvan het libretto op dit boek is gebaseerd, gaat de hoofdpersoon wel ondubbelzinnig aan tbc dood, een ziekte waaraan ook veel sekswerkers stierven.
Militair hospitaal in Funston
In 2019 dook er een nieuwe ziekte op: covid.19 (Corona virus Disease uit 2019) Er werd al snel naar sekswerkers gewezen als verspreiders van de ziekte. Net als met aids gingen hun organisaties aan de slag om protocollen voor veilige dienstverlening te ontwerpen; zelfs met wegwerplakens. Toch mochten zij in 2020 als een van de laatste contactberoepsgroep aan de slag,
De laatste tijd duikt de vergelijking van het coronavirus met de Spaanse griep steeds vaker op. Werden sekswerkers verantwoordelijk gesteld voor de verspreiding van de Spaanse griep, die vanaf 1918 meer slachtoffers maakte dan de Eerste Wereldoorlog zelf?
Spaanse griep
In 1918 deed keizer Wilhelm II troonsafstand. Dat was aanleiding tot een groot feest in de straten van Parijs, wat een dodelijke besmettingsbron zou blijken te zijn. Op dat moment lag de dichter Apollinaire te sterven aan een ziekte die later de Spaanse griep zou worden genoemd. Niet omdat die uit Spanje kwam, maar Spanje was in de Eerste Wereldoorlog neutraal en kon zonder censuur verslag doen van de ziekte.
Maar als het niet uit Spanje kwam, waar kwam het dan wel vandaan? Het laatste woord is daar nog niet over gezegd, maar het staat wel vast dat de vele troepenbewegingen tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de verspreiding hebben bijgedragen. De griep kwam in drie golven. De tweede was het meest besmettelijk.
4 maart 1918: Een leger kok in Camp Funstan in Kansas, meldde zich ziek. Hij was de enige niet, al spoedig waren er meer dan 100 patiënten. Niet veel later moest er een hangar worden gevorderd om alle patiënten in onder te kunnen brengen. Voordat de kok ziek werd, was het virus al het leger binnengedrongen. De Spaanse griep kende een heel snel ziekteverloop. Sommige besmette mensen werden ‘s avonds ziek en lagen al de volgende ochtend op sterven.
Een op de drie mensen kreeg de griep. Naar schatting waren er 20-100 miljoen doden. De Spaanse griep trof vooral jongeren. Dat speelde ook tijdens de tweede golf. In Juli 1918 vonden artsen het echter nog niet ernstig genoeg. Ze weten de ziekte aan slechte voeding. Anderen dachten aanvankelijk dat het een vorm van longpest was. Het zou ook het gevolg van het gebruik van gifgassen aan het front zijn. Een Duitse professor beweerde dat deze griep door kalkgebrek werd veroorzaakt en dat abdijsiroop de remedie bij uitstek was.
Er waren te weinig verpleegsters. In de provincie duurde het soms dagen voordat artsen hun patiënten konden bezoeken. Tevens werden er veel nepmiddelen aan de man gebracht. Zo zouden roken en sterke drank consumeren, de griep tegengaan.
Artsen wisten toen nog niet dat het om een virus ging en snapten niet dat het enige wat toen hieraan te doen was isolatie. Dat gold ook voor de hoogst besmettelijke bacteriële infectie: de pest.
Tevens woedde er een discussie over de vraag of scholen open moesten blijven. Het laatste was waarschijnlijk beter dan kinderen in ongezonde situaties thuis houden. Slechte behuizing speelde de epidemie namelijk in de kaart.
Het maatschappelijk leven raakte ontwricht. Trams werden stilgelegd. Stadhuizen, als ze al telefoon hadden, waren onbereikbaar omdat telefonistes ziek waren. Er waren te weinig verpleegsters. In de provincie duurde het soms dagen voordat de artsen hun patiënten konden bezoeken. In arme veenstreken vielen veel slachtoffers. Door handel met Duitsland werd Oost Nederland het zwaarst getroffen.
Om de oorlogsinspanningen niet te schaden werd de epidemie gebagatelliseerd. De Nederlandse regering reageerde heel laat. Premier Ruys de Beerenbrouck organiseerde een biddag. Werkgevers werden verzocht werknemers vrijaf te geven zodat ze aan het ochtendgebed deel konden nemen.
100 jaar geleden was er geen beleid tegen de Spaanse griep. Gemeenten namen lokale maatregelen. [I] Rob Wold in de Gelderlander 20-3- -2020 Cafés bleven open, sportwedstrijden vonden alleen geen doorgang wanneer te veel ploeggenoten ziek waren.
En hoe zat het met de bordelen? In weinig landen waren er nog officiële bordelen. Soms werd onzedelijke kledij van vrouwen als oorzaak aangewezen.
De griep doofde uiteindelijk uit en de roaring twenties konden een aanvang nemen.
Bronnen
Ido van de Wijdeven, in Clingendael Spectator 19-5- 2020
Rob Wold in de Gelderlander 20-3- -2020
Ivo van de Wijdeven, Historisch Nieuwsblad 14-4- 2020
RTV oost Frank Janssen, 11-4- 2020
Parool, 5 april 2020.
Spinney, L. (2018) De Spaanse griep, hoe de pandemie van 1918 de wereld veranderde, Arbeiders Pers, Amsterdam
Rob Wold in de Gelderlander 20-3- -2020.
[II]Ivo van de Wijdeven, Historisch Nieuwsblad 14-4- 2020
Noten