Roma in de prostitutie

Een substantieel deel van de prostitutiepopulatie uit Oost Europa bestaat zowel in Nederland als in Oost- Europa uit Roma. Om het gezinsinkomen aan te vullen, zijn Roma vrouwen vaak aangewezen op prostitutie. Dit wordt mede veroorzaakt door de gebrekkige toegankelijkheid van de reguliere arbeidsmarkt voor hen.

Roma sekswerkers zouden meer last hebben van politiegeweld dan andere sekswerkers. Een Roma die in Hongarije werkte vertelde hierover: “Ik werd vaak door de politie geslagen. We moesten ook ons geld aan de politie geven. Als we dat niet deden moesten we mee naar het politiebureau. Ze hebben me ook eens gedwongen condooms door te slikken. Op een dag hadden we geen klanten gehad en moesten we ons uitkleden zodat ze konden zien dat we echt geen geld hadden.”

In 2006 voerde De Rode Draad een Oost- Europa project uit. Ze reisde dat jaar naar Polen, Bulgarije en Roemenië om sekswerkers in de landen van herkomst te spreken. In Roemenië en Bulgarije werd zij geconfronteerd met de Roma.

Uit de veldwerkverslagen:

Bulgarije:

‘Is dit Europa? Hoe kan dat? Ik heb dit eerder gezien in de favela’s, de Braziliaanse sloppenwijken, en in de Indiase sloppenwijken, maar in Europa? Ben ik in een land dat over een paar maanden toetreedt tot de Europese Unie?’, zo reageert de medewerkster van De Rode Draad toen ze werd rondgereden in de zogeheten Facultate (faculteit), de Roma wijk (zigeunerwijk) die buiten Sofia ligt en zelfs niet op de kaart staat.

De wijk dankt zijn naam aan het feit dat hier vroeger de botanische faculteit was gevestigd. Nu wonen er naar schatting 30.000 mensen (volgens de regering ‘slechts’ een paar duizend). Nog steeds is er geen bestrating. De hoofdstraat, die cynisch De Boulevard wordt genoemd, is een ongeplaveide weg met kuilen en open riolen. In de zijstraten wonen mensen in autowrakken, in bouwsels met aanbouwsels. De bouwsels zijn illegaal en de aanbouwsels zijn nog illegaler. Met andere woorden, geen bewoner kan bewijzen dat hij huiseigenaar is. De meeste Roma hebben immers geen papieren. En geen papieren, geen rechten, dus geen recht op onderwijs, gezondheidszorg en dergelijke. Laat staan dat ze kunnen bewijzen dat ze daar wonen. Hun kinderen zijn niet geregistreerd en kunnen dus geen paspoorten krijgen, en blijven derhalve verstoken van gezondheidszorg.

Het is eigenlijk een vuilstortplaats. Aan een basisbehoefte als stromend water wordt al niet voldaan. De stank is er verschrikkelijk. Mensen wonen ook in autowrakken, omringd door hondsdolle honden. Aangezien slechts enkele huisjes elektriciteit hebben, is het er vreselijk koud in de winter. Baby’s sterven er van de kou. De ratten ontfermen zich vervolgens over hun lijkjes. Dat is in ieder geval een verschil met de Braziliaanse favela’s: daar vriest het ’s winters geen vijftien graden. Een van de grote nijpende problemen is nu een Hepatitis A epidemie die zich onder de hele Bulgaarse bevolking dreigt te verspreiden.

Er zijn elektriciteitspalen in de buurt van de Facultate maar de aftappunten zijn zo hoog dat de Roma er niet bij kunnen.  De infrastructuur is in handen van de meest machtigen; die hebben dan ook elektriciteit. Er loopt een spoorlijn langs de rand van de wijk. Regelmatig worden Roma geschept door passerende treinen. De Roma moeten van de straat eten, wat ook pijnlijk zichtbaar is in de straten van Sofia.

Vlakbij de wijk ligt een woud. Het is beschermd natuurgebied maar de Roma halen er hun bouwmaterialen vandaan. Ze moeten immers in de winter hun huizen verwarmen. Ook vozen jonge jongens er voor geld. De regering heeft als oplossing bedacht dat ze de boel gaan afbreken en er een weg gaan aanleggen. De grond is er namelijk duur. Onteigening hoeft niet, want niemand kan bewijzen daar te wonen. Naar verwachting worden de Roma in barakken buiten Sofia geplaatst. Gaan ze daar ook heen?

Iskra Mitkova Stoykova, een vrouw die dagelijks met de Roma werkt, denkt van niet. Ze zullen eerder naar West Europa gaan.

Roemenië

We waren uitgenodigd om een avond mee te gaan met een hulporganisatie die met een ambulance naar de Roma wijk in Boekarest gaat. We moesten even uit de ambulance omdat er iemand moest worden onderzocht. We gingen naast de ambulance op een stoepje zitten. De medewerkers van Aras, de organisatie die het ambulance project leidt, hadden van de politie de toezegging gehad dat ze in rust hun werk konden doen: spuitenomruil faciliteren, het opsporen van open tbc en andere problemen.
Een van de vrouwen moest in de politie auto gaan zitten om de agenten seksueel ter wille te zijn. Wij zijn geschokt maar de medewerkers van Aras reageren gelaten. “Dat gebeurt nu eenmaal.”
We gingen eerst naar een buurt waar de ambulance werd verwacht. Een groep Roma stond op de ambulance te wachten. We stapten uit om een praatje met ze te maken. Een van de Rode Draad vrouwen sprak met een (Roma) meisje van 12 jaar die haar wilde voorstellen aan haar moeder of grootmoeder. Het meisje was gefascineerd door haar leeftijd, dezelfde als die van haar grootmoeder/moeder. De laatste had overigens geen behoefte aan een gezellig gesprekje met ons.

De andere medewerkster van De Rode Draad sprak met een man die zijn meisje in Nederland wou laten werken. Hij dacht dat het heel gemakkelijk was. Het meisje kwam alleen snel de naalden halen en ging weg; mogelijk was ze aan het werk. Beiden moesten met prostitutie het geld voor de drugs binnenhalen. Op straat is het toenemend heroïnegebruik een probleem.

Onderweg ontmoetten we een meisje dat als sekswerker in Spanje had gewerkt. Maar het gesprek werd onderbroken, ze kon alleen zeggen dat het in Spanje heel erg moeilijk was. Het straatprostitutiegebied is een vaste stop voor de ambulance. De mensen van de ambulance wisten dat een woeste blonde zou komen, die meestal erg agressief is. Ze kwam inderdaad, maar ze was niet agressief. Later stapte een vrouw met open wonden in. Ze zou niet de enige zijn; we kwamen ook in aanraking met een vrouw met gangreen. Een andere vrouw bij wie de dokter open tbc had geconstateerd, kwam voor controle. Bij een mannelijke prostituee liep het pus uit de wonden. De dokter vertelde dat zijn meeste patiënten de spuiten niet meer in de aders konden injecteerden en dat ze het in de liezen inspoten, wat gevaarlijk is.

Aan het einde van de rit kwamen een paar sekswerkers speciaal voor ons naar de ambulance. Zij wilden met ons praten. Ze klaagden over de boetes die ze van vier politiediensten kregen. Al met al konden die oplopen tot 150 euro per avond. Dat konden ze nooit betalen. Doordat ze een strafblad hadden voor het niet betalen van boetes, kregen ze gevangenisstraf. Volgens Aras zaten om deze reden 2000 vrouwen in Roemenië in de gevangenis. Ze waren van plan een organisatie op te richten. De vrouwen durven niet goed voor hun rechten op te komen, maar Aras zou ze erbij helpen. Volgens Aras hebben veel vrouwen problemen met pooiers.

De  mensen van Aras vertelden dat ze een keer met de Nederlandse ambassade hadden gesproken. Daar wist men te vertellen dat vorig jaar één meisje in Nederland een werkvergunning voor prostitutie had gekregen. Degene die dat aan Aras vertelde was daar verbaasd over. Kennelijk worden die niet op grote schaal afgegeven.
Aan het einde van de rit vertelde de dokter dat hij steeds zwaar moest onderhandelen met het ziekenhuis om de vrouwen een normale behandeling te laten krijgen, zodat ze niet als hoer zouden worden geregistreerd. De zeer vermoeide dokter vertelde dat zijn collega’s op hem neerkeken. Hij had er nog een baan naast en hij deed dit vier keer per week. Hij en zijn collega’s leveren het soort werk dat bij ons een GGD doet.

Achtergronden Roma

 Er is geen consensus over de historische oorsprong van de Roma. De meeste experts gaan van de veronderstelling uit dat hun wortels in Noord-India liggen. Daarvandaan migreerden ze via het Byzantijnse rijk naar Europa waar ze in de dertiende en veertiende eeuw na Christus voor het eerst opdoken. In de veertiende eeuw vestigden ze zich in de Balkan. Uit deze periode stammen documenten dat ze als slaven werden verhandeld. In de achttiende eeuw, tijdens het regime van Maria Theresa, werden ze gestimuleerd om hun nomadische levensstijl op te geven. Tot de Tweede Wereldoorlog werd die weer gedoogd. In de oorlog werden ze hevig vervolgd

Onder het communisme werden ze gedwongen tot assimilatie. Ze moesten zich vestigen en een reguliere baan aanvaarden. Ze kwamen echter terecht in de meest beroerde huizen en in de laagst betaalde banen. In die periode hadden ze wel toegang tot gezondheidszorg en andere sociale voorzieningen.

Doordat die na de ineenstorting van het communisme werden geprivatiseerd, verloren ze dit voordeel. Het resultaat was dat ze alleen in laagbetaalde banen emplooi konden vinden, ze geen geld hadden voor geschikte huisvesting en hun toegang tot het onderwijs onder druk kwam te staan. Discriminatie bleef een probleem.

Deskundigen vergelijken de Roma met een mozaïek. Ze spreken niet allemaal dezelfde taal. Daar komt nog bij dat de groepen onderling weinig contact hebben. De samenhang in de groep is slechts te herleiden tot hun gemeenschappelijke linguïstische, historische en beroepsmatige achtergrond. Er gaan stemmen op om de nomadische levensstijl als gemeenschappelijke noemer aan te wijzen. Maar ook dat is niet het gemeenschappelijk kenmerk bij uitstek. De Roma zijn tegenwoordig niet meer nomadisch en wonen gewoon in huizen. De meeste Roma zijn op de een of andere manier christelijk, maar ook de islam kent Roma aanhangers in zijn geledingen. In Bulgarije zijn de meeste Roma orthodox christelijk, in Roemenië wonen veel katholieke Roma, maar in andere gemeenschappen heeft de Pinkstergemeente een substantiële aanhang onder hen.

De meeste Roma hebben alleen lagere school en zelfs dat nog niet. Slechts zeven procent heeft middelbare school of hoger onderwijs genoten. Onder het communisme werd hun niveau van opleiding wat opgekrikt, maar nu zijn ze weer teruggevallen.

Veel Roma meisjes trouwen jong en krijgen op jonge leeftijd kinderen. De Roma vrouwen moeten in de eerste plaats de regels van de Roma traditie respecteren. Daarin moeten ze voldoen aan een vast rolpatroon als moeder, echtgenote en schoondochter (bori). Wanneer een vrouw uit haar rol stapt, verliest ze het respect van haar familie en de gemeenschap.

De Rode Draad 2006