Schending van de Vier Seksuele Vrijheden in Seksbedrijven

Als alternatief voor het containerbegrip gedwongen prostitutie, hebben Wagenaar en ik het concept van de Vier Seksuele Vrijheden ontwikkeld. ^[I]Het is geïnspireerd op Niel ten Kate. Het is gebaseerd op de Four Freedoms Speech die Franklin D. Roosevelt op 6 januari 1941 uitsprak. Daarin formuleerde hij het recht op vrije meningsuiting, vrijheid van godsdienst en vrij zijn van angst en gebrek.

Op het gebied van de seksualiteit is dit vertaald naar:

1. Het recht de eigen seksuele partner te kiezen

2. Het recht om zelf de seksuele handelingen te bepalen of te weigeren

3. Het recht om een seksuele relatie op ieder moment te beëindigen

4. Het recht om bepaalde voorwaarden aan de seksualiteit te stellen.

ad 1:  Iedereen mag een ander als seksuele partner weigeren. Wanneer iemand gedwongen wordt tot seks met een bepaalde persoon, geldt dat als seksueel geweld.

ad. 2. Een ieder kan bepaalde seksuele handelingen weigeren. Wanneer dit niet kan, spreken we van seksuele intimidatie.

ad. 3. Een ieder mag een seksuele relatie onderbreken of afbreken.

ad. 4. Een ieder mag voorwaarden stellen aan seksualiteit, bijvoorbeeld een vaste relatie of onderhoud van kinderen die eruit geboren worden.

De schending van de Vier Vrijheden kan als toetssteen dienen voor het detecteren en aanpakken van dwang in de prostitutie, zoals uit het onderstaande kan blijken.

Dwang tot seks: geen klanten mogen weigeren

In het verleden werden sekswerkers wel beschreven als vrouwen die alle klanten accepteerden. Soms werden ze daartoe gedwongen, want ze waren immers een ‘publieke vrouw’. Dit vooroordeel is in de jaren tachtig van de vorige eeuw door de sekswerkersbeweging ontmanteld. Het kunnen weigeren van klanten is nu een grondrecht geworden.

Zo vertelde een sekswerker in 2010:

Dit is geen zelfstandig werken. Een prostituee kan heus wel eens een klant weigeren, maar als zij dat te vaak doet, krijgt ze te horen dat ze niet in het team past. Ik ben  een keer uit een tent vertrokken omdat ik geen zin in een klant had maar liever een kop koffie dronk. Dat werd niet geaccepteerd.

De bedrijfsvoering van bijvoorbeeld een exploitant die zowel in Rotterdam als Den Haag actief is, lijkt een vorm van dwang in de hand te werken. De vrouwen mogen daar bijvoorbeeld niet met de klanten spreken voordat ze met hen naar boven gaan. Dus kunnen ze niet met de klanten kennis maken en onderhandelen over de te verrichten handelingen. Dit recht wordt ook geschonden als de gastvrouw of de exploitant in plaats van de sekswerker zelf de afspraken met klanten maakt.

Het kwam incidenteel voor dat een exploitant een vrouw onder dwang in het bedrijf aan het werk trachtte te houden. Een email die naar De Rode Draad werd doorgestuurd:

Overigens kan er in het boven gemelde geval nooit sprake zijn van een concurrentiebeding. Dat kan alleen in loondienst opgaan en dan in bepaalde streng omschreven gevallen.

Het niet mogen weigeren van bepaalde handelingen

Er is sprake van dwang tot seksualiteit als men tot seksuele handelingen wordt gedwongen die men niet wil verrichten. Welke handelingen wel of niet kunnen worden aangeboden, verschilt per persoon. Sommige sekswerkers weigeren handelingen die anderen weer normaal vinden. Zo vinden veel sekswerkers tongzoenen heel vervelend. Ook per klant kan het verschillen. Sommige sekswerkers weigeren bepaalde handelingen bij de ene klant wel en bij de andere niet.

Wanneer een privéhuis of een club een ‘menu’ heeft – waarop de prijzen per handeling worden aangegeven – of wanneer bijvoorbeeld de gastvrouw bepaalt wat er wordt gedaan kan men zich afvragen of de handelingen wel vrijwillig worden verricht.

Uit verhalen op de site Hookers.nl. waar klanten hun ervaringen uitwisselen, blijkt dat veel escortbureaus de handelingen via de bemiddelaar afspreken. De klanten klagen vervolgens dat de vrouwen niet weten wat er precies is afgesproken.

Het komt ook voor dat sekswerkers geen onveilige handelingen, oraal, genitaal of beide mogen afwijzen.

Een verslag van een sollicitatie uit 2007:

Anyway, she started to explain me, that with time I’ll get used to work without condom, because at their place everybody does it!  Even she said that there is one Eastern European girl, that has many clients, but she still doesn’t want to work without condom and with enthusiasm she said “Maybe you’ll  convince her to do that, because she doesn’t understand that in this way, she can make even much more money and so, we will be happy and she will be happy too!!”. Oh, I was so shocked that I didn’t know what to say.  And that was the end of our conversation.

De seksuele relaties met klanten niet kunnen afbreken of onderbreken

Op grond van het recht om op ieder gewenst moment te kunnen stoppen met prostitutie zouden sekswerkers hun werktijden zelf moeten kunnen kiezen. Dat blijkt echter vaak niet te kunnen.[i]  En in sommige bedrijven worden ze gedwongen om te blijven om nog een ‘late klant’ te bedienen. Soms werd hun betaling achtergehouden waardoor ze zich genoopt voelden de volgende dag of week terug te komen. En als ze er dan toch waren, dan konden ze ‘net zo goed nog een klantje pakken’. Het huren van een raam voor een periode van een week of zelfs een maand, betekent in de praktijk dat een sekswerker wordt gedwongen meer klanten te nemen en langer te werken dan zij van plan was. Laat ze haar raam ongebruikt, dan moet ze de (hoge) huur toch opbrengen. In de praktijk betekent een dag niet werken het oplopen van de huurschuld.  Dat was ook de klacht van sekswerkers uit Utrecht, die van gemeentewege werden gedwongen een raam voor een hele maand te huren.

De condities voor seksuele dienstverlening niet kunnen bepalen

Er is sprake van dwang tot seks wanneer iemand zijn/haar voorwaarden voor het verrichten van seksuele diensten niet kan stellen. Dit speelt bijvoorbeeld wanneer er bij de bedrijven bepaalde klantenwervende acties zijn zoals ‘de eerste keer gratis’. Zie bijvoorbeeld het verhaal van een vrouw die we in 2010 tijdens het onderzoek tegenkwamen:

 “Nadat  we dit hadden  afgehandeld, krijg ik weer een lijst onder mijn neus. Of ik wil tekenen voor de actie 1 uur halen, drie kwartier betalen. Ik antwoord dat er over na zal denken. Er is nooit gevraagd of er animo was bij de masseuses en dat ben ik niet gewend. Op een eerdere werkplek ging een actie niet door omdat de sekswerkers niet wilden inleveren. Hier voel ik me als een hamlap bij de slager. Lekker voordelig. Voor de dag om is weet ik al dat ik niet mee wil doen.

Sekswerkers zeggen dat ze zelf willen bepalen hoeveel hun seksuele dienstverlening waard is. In de meeste clubs en privéhuizen kunnen ze dat echter niet. In sommige gelegenheden dwingen de exploitanten sekswerkers, in het licht van de afname van de omzet, lage prijzen te accepteren. In de raamprostitutie is het in principe mogelijk de eigen prijs te bepalen, maar een niet- marktconforme prijs wordt daar afgestraft doordat er minder klanten komen. Behalve het zelf bepalen van de prijs willen sekswerkers ook hun werktijden bepalen. Tevens willen ze niet tot alcohol- of drugsconsumptie worden gedwongen.

Voor zowel uitbuiting als schending van het  recht op de eigen condities te stellen, zijn wel enige criteria te geven: meer uren dan de gemiddelde werker voor weinig of geen geld moeten draaien. Gedwongen winkelnering en afhankelijk van de werkgever voor huisvesting zijn, zijn kenmerken van uitbuiting.

De schending van een, enkele of alle vier de vrijheden kan gepaard gaan met economische uitbuiting, maar dat is niet per definitie het geval. Een sekswerker kan dus slachtoffer worden van een vorm van dwang tot seks op de werkplek zonder dat ze daarbij per definitie economisch wordt uitgebuit. Andersom is het theoretisch mogelijk dat een sekswerker economisch wordt uitgebuit zonder dat haar seksuele rechten worden geschonden.

Sietske Altink, een nadere uitwerking van een idee uit het rapport van Wagenaar en Altink, (2013)

Wat vinden exploitanten ervan? Bekijk.