In 2008 vroeg de gemeente Deventer De Rode Draad een inventarisatie van de prostitutie in het stadje te maken ten behoeve van ‘uitstapprogramma’s voor sekswerkers’. Hieronder volgt het (ingekorte) verslag van De Rode Draad.
Het bezoek van 2008 aan Deventer was niet ons eerste. Bij vorige gelegenheden was altijd het geringe aantal Nederlandse vrouwen dat achter de ramen en in de clubs werkten zeer opvallend. In 2008 leek dit iets veranderd te zijn. Er was zelfs een ‘hoekje’ voor Nederlandse vrouwen in het raamgebiedje. Het was echter de vraag of een dergelijk bordje niet in strijd was met de wet op de ‘gelijke behandeling.’ Volgens de exploitant was dit een initiatief van ‘de meisjes’, zodat de klanten wisten waar ze aan toe waren. De kamerhuur was wel verhoogd. Wij hebben op hele verschillende tijdstippen vier bezoeken aan de ramen Bokkingshang gebracht.
Voorwerk
Kamerverhuurbedrijf Bokkingshang Deventer
Ter voorbereiding van ons bezoek aan Deventer hebben we het internet geraadpleegd. Via google komen we erachter dat er minstens één escortbureau in de regio actief is. Dit bedient ook klanten uit Deventer.
We komen twee mannen tegen die thuis ontvangen; bij één van hen kunnen dames ook gratis terecht. We ontdekken tevens een 06 nummer van één vrouwelijke thuiswerker.
Aanpak
In Deventer presenteerden we ons als een organisatie van collega’s die van de gemeente Deventer de opdracht had gekregen om eens de wensen van prostituees uit de gemeente te inventariseren. Terloops lieten we ons ontvallen dat van beroep veranderen of een opleiding gaan volgen ook als wens genoemd kan worden.
De illegale prostitutie vereiste een andere aanpak. Uit ervaring weten wij dat horecamensen en taxichauffeurs belangrijke bronnen van informatie zijn over illegaliteit. Wij hebben deze mensen ook geconsulteerd. Een voormalige escortchauffeur heeft ons rondgereden in de Rivierenwijk waar zich de meeste thuisprostitutie zou bevinden. Een ex-sekswerker en een in de buurt wonende sekswerker hebben ons van achtergrondinformatie voorzien
Escort en thuiswerk
Wij hadden tijdens het voorwerk één vrouw gevonden die thuis klanten ontvangt. Wij probeerden haar te bellen, maar we kregen steeds een voicemail die door een man was ingesproken. De vrouw zou tijdelijk niet beschikbaar zijn. De tekst van de advertentie deed vermoeden dat de vrouw die niet zelf heeft geplaatst. ‘Slanke vrouw uit Deventer ontvangt heren bij mij privé.’ Daarna werd weer de indruk gewekt dat de vrouw zelf adverteerde: ‘even over mezelf, ik ben blond … (enz), vanaf 90 euro per uur.
Een ex-sekswerker vermeldt dat er in Deventer een grote traditie is geweest van thuiswerk. Zij deed dat ook in de jaren zestig, begin jaren zeventig. Dit verliep volgens haar probleemloos. Ze had een praktijk aan huis en bracht een soort privétheatershow.
Veel thuiswerkers adverteren met een vage plaatsaanduiding. Als er omgeving Apeldoorn staat betekent dit bijvoorbeeld Deventer of Amersfoort. Het bestuderen van de advertenties is niet een succesvolle metnode om thuiswerkers te lokaliseren. Onze zoektocht maar advertenties in de lokale pers leverde derhalve niets op.
Uit ons verslag van onze ontmoeting met een oud- escortchauffeur: 09-08-2008, 14.00 uur.
We hebben een complete stadsrit gehad en wat roddels verzameld. Er gaan geruchten dat er zo’n 30 thuiswerkers in Deventer zijn. Die zouden onder andere in de Rivierenbuurt te vinden zijn. We hebben daar rond gereden maar kregen de indruk dat thuisontvangst moeilijk is door de sociale controle aldaar. Sekscampers komen niet in de buurt voor. Over tippelen en over klanten oppikken in bars of hotels is niets bekend.
Ontmoetingen met taxichauffeurs: Uit ons verslag:
Taxirit I
10-08-2008, 12.30 uur. We staan bij een chauffeur die net een rit kreeg en ons doorstuurt naar zijn collega. We zien kans hem nog even te vragen wat hij weet van prostitutie in Deventer. Volgens de man is het behoorlijk doodgebloed in Deventer. Alles zou zich afspelen in de bekende bedrijven. De man rijdt nooit klanten naar adresjes in de stad. Zijn vrouwelijke collega vragen we ook wat ze weet. Zij rijdt wel regelmatig de vrouwen naar de Bokkingshang. Meestal komende vrouwen aan op het station. Ze kent maar één sekswerker die in Deventer heeft gewoond, een buitenlandse vrouw. De vrouwen die ze rijdt zijn soms verlegen en durven niet meteen te zeggen waar ze heen moeten. Als ze het al zeggen doen ze dat omkleed met verontschuldigingen. In het verleden was er één vrouw die thuis werkte maar die is vertrokken. Op dit moment is er een dip in haar ritjes naar de Bokkingshang. Ooit was er een sekswerker die met spoed naar Doetinchem wilde omdat haar ouders een probleem hadden. De vrouw had geen geld en zou later betalen. Ze heeft nooit meer iets van de vrouw vernomen.
Taxirit II11-08-2008. 11.10 uur. De chauffeur van de taxi is ook niet bekend met 30 thuiswerksters. In Deventer draait het om de Bokkingshang en bedrijf no. 1. Ook hij rijdt wel eens vrouwen naar hun werk.
Een taxichauffeur wist ons te vertellen dat zij slechts éénmaal een escort bij een hotel heeft opgehaald. Overigens wil dit niet per definitie betekenen dat het hotel bij escort is betrokken. De klant kan de escort zelf vanuit zijn kamer besteld hebben. Zo is bijvoorbeeld ook een restaurant waar een sekswerker met haar klant eet, niet een ‘gelegenheidsgever’ tot prostitutie.
Een variant van de escort is het zogeheten fotobureautje: de klant koopt daar naar aanleiding van een foto een adres van een sekswerker in de regio. Volgens onze informant zijn deze bureaus inmiddels uit Deventer verdwenen en maken sekswerkers uit de regio gebruik van zo’n bureautje in Zutphen.
Wat wisten de vrouwen ons te vertellen?
De meeste tijd hebben we besteed aan pogingen sekswerkers te spreken te krijgen. Uit het verslag van drie bezoeken:
SM Studio: 9-08-2008, 11.30 uur NB:
De SM studio
Na het openen van de buitendeur staan we bij een binnendeur met een bel. Als we aangebeld hebben horen we wat gestommel. Het duurt nog even voordat de deur opengaat. Een vrouw tussen de dertig en veertig in een verpleegstersuniform doet open. Ze vertelt dat ze met een klant bezig is en was vergeten de buitendeur dicht te doen. Ze heeft op dit moment geen tijd voor ons maar we kunnen donderdag terug komen. Helaas zijn we dan niet meer in Deventer. We vragen haar nog snel hoe ze over haar werk denkt. De vrouw vindt het leuk en heeft het naar haar zin. Ze werkt op deze plek en op nog een andere locatie in Arnhem. Stoppen wil ze niet en als ze dat al zou willen daar geen hulp bij nodig heeft. De vrouwen werken over het algemeen op afspraak in deze SM studio. Volgens onze informanten werken hier drie Nederlandse vrouwen. Geen van hen woont in Deventer. Uit de verhalen begrijpen we dat dit een soort rondreizend circus is. Dit was niet de eerste keer dat ze geen tijd voor ons hadden.
Drie bezoeken aan een thuiswerkster : 09-08-2008, 11.45 uur
We staan voor een deur zonder deurbel. Vaak is er dan een tweede deur. We kunnen gewoon naar binnen. In de woonkamer ligt een matras op de vloer. We zien vijf paar schoenen en horen een hond blaffen. Geschrokken doen we de deur weer dicht. De hond blijft blaffen maar er wordt niet open gedaan. We besluiten te vertrekken en gooien een boekje van de Rode Draad door de brievenbus. We vragen een buurman of hier een bordeelachtig bedrijf is. De man bevestigt dat het om een massagesalon gaat. Er zou een Surinaamse vrouw wonen die ‘ontvangt’.
10-08-2008, 11.20 uur. De hond blaft niet, de deur is dicht en onze folder is uit de brievenbus gehaald. Na ons geklop gaat de deur op een kier open. Een opening van 5 centimeter is blijkbaar genoeg om met ons te communiceren. Ze vertelt ongevraagd dat ze hier pas een paar weken woont en van niets weet. Op de vraag of dit een massagesalon is antwoordt ze ontkennend. Het pand ziet er zeer vervallen uit. We hebben tijdens onze drie bezoeken geen klant gezien. Het huis verkeert in slechte staat en het weinige wat wij hebben gezien maakte een verwaarloosde indruk.
Seksclub
Seksclub: 09-08-2008, 20.00 uur Een Turkse blonde bedrijfsleider nodigt ons uit naar haar keuken te komen. Via een aardedonkere gang en een verkeerde afslag naar de bar komen we uiteindelijk op onze bestemming. Ze zegt het goed te vinden dat we langskomen en vraagt wat we precies willen. Na ons aangehoord te hebben gaat ze de vrouwen vragen of ze erbij willen komen. Na vijf minuten verschijnt er één vrouw. Ze is jong en Nederlands. We willen wel met haar praten maar ze heeft een lachkick en het zou ons niet verbazen als dit het gevolg is van een blowtje. Er valt weinig met haar te beginnen. Iedere keer loopt ze de keuken uit om bij te komen. Na een tijdje komt er andere een vrouw bij. Deze Dominicaanse vrouw spreekt Spaans en Siets kan met haar praten zonder dat de anderen het verstaan. De bedrijfsleidster wordt stil van en is er niet blij mee. De Dominicaanse klaagt dat ze nog niet is uitbetaald. Siets ziet kans de Dominicaanse duidelijk te maken dat ze haar geld iedere dag kan opeisen. Ze krijgt het telefoonnummer van De Rode Draad maar of ze dat ooit gaat bellen, is maar de vraag. Ze is analfabeet. De Dominicaanse vrouw heeft eerder in Amsterdam gewerkt. Ze wil graag afwisselend in Nederland en de Dominicaanse Republiek zijn maar dat is moeilijk. Van het IOM wil ze geen gebruik maken want dan mag ze niet naar Nederland terugkomen. De vrouw is ooit in Amsterdam begonnen met een uitstapprogramma waarin ze kon leren lezen en schrijven maar het programma beviel niet omdat er nogal veel aandacht voor godsdienst was. Ze was van huis uit katholiek, net als alle Dominicaansen, maar niet praktiserend. Van haar werd verwacht dat ze aan evangelisatie deelnam. Dat wilde ze niet en daarom is ze weer de prostitutie ingegaan.
In het pand werken ook Poolse en Russische vrouwen. Deze vrouwen wonen niet in Deventer. Ze slapen waarschijnlijk op de werkplek. We hadden niet veel goeds over dit bordeel gehoord. Er zouden ooit minderjarige vrouwen hebben gewerkt. We hebben geen reden om hier terug te komen omdat er iedere dag dezelfde vrouwen werken die ons niet willen zien. De volgende dag hoorden we van een taxichauffeur dat hij wel eens Poolse vrouwen naar de Oosterstraat had gereden. Dat vond hij vreemd want het was het maar twee minuten lopen vanaf het station. Ze vroegen hem een keer of hij voor hen aan wilde bellen en het woord voor hen wilde voeren. De man belde dan wel voor de vrouw aan maar ging verder zodra er werd opengedaan.
Bedrijf waar Rode Draad altijd werd geweigerd
Bedrijf 09-08-2008, 21.30 uur Voor we de kans hebben om aan te bellen gaat de deur al open. Een vrouw hoort beleefd aan dat we voor de gemeente inventariseren wat de wensen van de vrouwen zijn en zegt dan: “Daar werken wij niet aan mee”. Op de vraag waarom niet vertelt ze dat we toestemming van de baas nodig hebben om met de vrouwen te praten. Ook zegt ze niets met de erotische branche te maken te hebben en dat we niet zomaar binnen kunnen komen. Als laatste zegt ze ook nog dat het maar de vraag is of de vrouwen ons willen zien. Ze heeft absoluut niet de intentie om dit aan de vrouwen zelf over te laten. Ze zegt dat ze haar baas gaat vragen of het goed is en dat we dat dan nog wel een keer horen. Een telefoonnummer heeft ze ons niet gevraagd. We werden hier in het verleden ook geweigerd.
Illegale prostitutie in horeca
Al onze informanten beweerden dat er in het uitgaanscentrum in Deventer geen illegale prostitutie plaatsvond. De kroegbazen zeiden dat – mocht het ooit voorkomen- dit krachtig te gaan bestrijden. Men zou niet willen dat reguliere gasten daar last van zouden hebben. Wij hebben ook niets gezien dat daarop duidt: vrouwen die in luchtige kleding aan een bar hangen en alleengaande mannen aanspreken.
Samenvatting
Wij hebben in drie dagen tijd de volgende personen aangesproken en geïnterviewd: 36 nog werkende sekswerkers, één exploitant, één woordvoerder van
De paar raampanden aan de Bokkingshang
een exploitant, één bedrijfsleidster, drie taxichauffeurs, één voormalige escortchauffeur, twee kroegbazen, één ex-sekswerker uit Deventer, één sekswerker die niet in Deventer werkte maar zich op zondagmiddag verpoosde in Deventer, één klant en enkele buurtbewoners. [I]Het verhaal over de raamprostitutie aan de Bokkingshang is een apart bericht geworden.
De Nederlandse vrouwen werkten – op één na- allemaal vrijwillig en de meerderheid had al ‘vast werk’ naast de prostitutie. Voor hen was prostitutie een bijverdienste, waarmee ze op ieder gewenst moment konden ophouden. Dit gold ook voor de paar Duitse vrouwen die we hebben gesproken. Een van hen had op grond van een andere onderneming haar pensioen geregeld en had ook een arbeidsongeschiktheidsverzekering kunnen afsluiten. Het verloop is heel groot. Vrouwen proberen het een maandje of wat in Deventer en vertrekken dan weer naar elders. Dit grote verloop is overigens kenmerkend voor de branche. Sekswerkers werken zelden in hun eigen woonplaats; ze zijn bang bekenden tegen te komen. Het stigma speelt hierbij een rol. Voorts gaat men regelmatig op zoek naar betere werkomstandigheden en een nieuwe klantenkring. De oudere Spaanstalige vrouwen hadden belangstelling voor een uitstapprogramma. Zij gaven het echter weinig kans; ze vonden zich te oud (50 plus), beschikten over weinig vaardigheden en hadden een te geringe kennis van de Nederlandse taal). Een van hen was analfabeet en moest nog leren lezen en schrijven. Zij had elders in Nederland aan een uitstapprogramma deelgenomen, maar was teleurgesteld weer de prostitutie ingegaan. De voorwaarde voor hulp was namelijk dat ze aan evangelisatie moest deelnemen. De jongere Spaanstalige vrouwen gaven te kennen geïnteresseerd te zijn in Nederlandse les.
De Nederlandse, Duitse en Oost- Europese vrouwen wilden geen andere loopbaan. Wij kregen opmerkingen als: ‘Zeker voor 1000 euro per maand bij een grote supermarkt achter de kassa zitten.’ Of: ‘Ik kan niet onder het gezag van een ander werken.’
Er was nauwelijks belangstelling voor een uitstapprogramma in Deventer. Er was alleen vraag naar een taal/ alfabetiseringscursus. Dit resultaat zou bevreemding kunnen wekken. In het evaluatieonderzoek van het Nisso staat immers dat veel sekswerkers willen stoppen. Wij zetten echter enige vraagtekens bij dit rapport. Er was bijvoorbeeld geen controlegroep onderzocht. Indien men dat wel had gedaan had men waarschijnlijk ontdekt dat veel mensen in andere beroepsgroepen ook met behoud van salaris willen stoppen. Het Nisso heeft verzuimd het alternatief te vermelden. De onderzoeksvraag had eigenlijk moeten luiden: wil je ander werk dat minder betaalt en dat niet per definitie leuk is? Degenen die wel leuk werk kunnen krijgen- de hoogopgeleide sekswerkers- hebben dit meestal zelf al voor elkaar gekregen. Wij hebben de slachtoffers van mensenhandel niet onder de uitstappers gerekend. We hebben ook niet gevraagd of ze ‘over een paar jaar’ willen uitstappen. Sekswerkers die al ander werk hebben of een studie doen naast hun prostitutiewerk, hoeven hun bijverdiensten in de prostitutie niet te vermelden op een cv en zullen dat ook niet doen.
De vrouwen waren positief over de voorzieningen van de GGD. Deze instantie moet vooral kantoor blijven houden op de Bokkingshang. We zijn geschrokken van de hoogte van de raamhuren op de Bokkingshang. Wij hebben tevens de indruk dat er in de meeste clubs gesjoemeld wordt met arbeidsverhoudingen.
Het vertrouwen in de overheid was gering. ‘Dat zijn de mensen van wie we straks niet meer in onze achtertuin mogen roken.’ Of: ‘Dat zijn de mensen die willen dat we meebetalen aan de bontjas van de koningin.’ De berichten over (illegaal) thuiswerken en (illegale) escort zijn tegenstrijdig. Een informant schat dat er 30-40 thuiswerkers actief zijn in Deventer. Volgens anderen is de thuisontvangst drastisch teruggelopen.
Eylvia Bokelman en Sietske Altink, augustus 2008.
Lees meer over de Bokkingshang
Noten
| ↑I | Het verhaal over de raamprostitutie aan de Bokkingshang is een apart bericht geworden. |
|---|
Inhoud Artikel