In Deventer was er een haven met winkels voor scheepsbenodigdheden waar haringen werden opgehangen om ze tot bokkingen te roken. Dit heette de Bokkingshang. De haven is al in de eerste helft van de twintigste eeuw gedempt maar de straat Bokkingshang bestaat nog steeds. In de jaren zestig is toen daar de raamprostitutie neergestreken. In 1973 kregen de vrouwen gezelschap van het COC dat daar een pandje bettrok. [I]Website cocdeventer.nl, geraadpleegd op 14-9-2017. Het COC verhuisde maar de raamprostitutie is er anno 2017 nog steeds, zij het in een onttakelde vorm.
Bokkingshang in 2008
De GGD telde er in 2003 49 raamwerkplekken. Anno 2017 zijn het er nog elf. De gemeente heeft namelijk een aantal ramen gesloten op grond van de wet BIBOB (Bevordering Integriteitsbeoordelingen door het Openbaar Bestuur). Krachtens deze wet kunnen ondernemers die verdacht worden van het investeren van geld uit criminele activiteiten of van financiële banden met criminelen een vergunning worden geweigerd.
De exploitant in kwestie had onder de naam Azalea BV het pand van zonen/ dochters van de (criminele) eigenaar van stichting FGH Vastgoed III gehuurd. Daardoor was de exploitant direct verbonden met de eerder veroordeelde eigenaar van de stichting, de vader, tevens de economische eigenaar. Hij was veroordeeld wegens fiscale fraude, drugshandel, geweldsdelicten en verboden wapenbezit. [II]Stentor 29-3-2017 De gemeente kreeg in hoger beroep bij de Raad van State gelijk.
In alle publiciteit over deze zaak wordt één vraag echter niet gesteld. Waarom heeft de gemeente deze exploitant sowieso een vergunning gegeven? Een dergelijk strafblad vormde immers al vanaf 2000 een reden om een vergunning te weigeren! Had de gemeente niet eens kunnen kijken naar andere aspirant- exploitanten zoals de vrouw die het ooit een keer wilde proberen, maar zwaar werd geïntimideerd door gevestigde exploitanten?
We weten niet of zij navolging heeft gekregen. Volgens de krant De Stentor [III]9-2-2017 verhuurt ene Tony, een vrouw die tot voor kort zelf werkte, al 35 jaar ramen. Mogelijk is zij de vrouw waarover De Rode Draad in 2007 schrijft: ‘We treffen een Nederlandse vrouw aan die volgens ons al 35 jaar zegt dat ze 35 jaar in het vak zit en geen informatie nodig heeft.’
Migranten
Een tweede aandachtspunt van de gemeente was handhaving. De Bokkingshang kwam regelmatig in het nieuws met tijdelijke sluitingen omdat er vrouwen zonder de juiste papieren werkten.
In 2001 heeft De Rode Draad deelgenomen aan een gesprek over migranten-sekswerkers met de toenmalige burgemeester. In die periode speelde de kwestie van Oost-Europese vrouwen die krachtens associatieverdragen legaal als zelfstandige ondernemers aan de slag konden. Ze moesten dan wel echte zelfstandig ondernemers zijn. Exploitanten hadden er derhalve belang bij aan te tonen dat de vrouwen dat ‘echt’ waren, anders zouden ze beschuldigd kunnen worden van verhuur aan illegalen.
Teneinde het ‘sluitend’ bewijs te leveren, hadden exploitanten samen met een advocaat een de vereniging Deventer Dames opgericht. Deze vereniging regelde de papieren en de boekhouding van de vrouwen.
In 2003 heeft De Rode Draad enkele malen met de voorzitter van deze Deventer Dames en de boekhouder gesproken. De vrouwen waren van de boekhouder afhankelijk om te bewijzen dat ze echt zelfstandig ondernemer waren. Hij schreef voor hen peperdure, maar ongefundeerde businessplannen. Hij gebruikte geen gegevens van de branche omdat die er niet waren. Maar het hebben van zo’n plan was wel een van de voorwaarden voor het zelfstandig ondernemerschap.
De Rode Draad had voor deze gesprekken een Oost Europese vrouw meegenomen die net deed alsof ze de taal die de voorzitter sprak niet verstond, wat wel het geval was. Zo kwam De Rode Draad erachter dat de vrouwen niet vrijuit met De Rode Draad mochten spreken. Later kwamen er via deze Oost Europese medewerkster vele klachten binnen over deze voorzitster. De laatste is toen – met behulp van de advocaat – uit haar functie ontheven.
In 2008 constateerde De Rode Draad dat het aantal migranten dat aan de Bokkingshang werkte, enigszins was verminderd. Er was zelfs een ‘hoekje’ voor Nederlandse vrouwen. Het was de vraag of een dergelijk bordje niet in strijd was met de wet op ‘gelijke behandeling.’ Volgens de exploitant was dit echter een initiatief van ‘de meisjes’, zodat de klanten wisten waar ze aan toe waren.
De Rode Draad verrichtte er vanaf 1994 tot 2011 regelmatig veldwerk, niet in de laatste plaats omdat een van de kopstukken van De Rode Draad uit Deventer afkomstig was.
De Rode Draad schreef al in 2005 in een veldwerkverslag: “Terwijl we aan het werk waren werden we benaderd door een man die wilde weten of we een raam wilden huren. Ook hier lopen dus weer mannen rond die zich wel ergens mee willen bemoeien. Overigens is dit wel de enige man die we hebben gezien.” De Rode Draad schreef in 1998: “De exploitant staat wantrouwig met zijn handen op z’n rug aan de overkant van de straat naar ons te kijken. Toen ik een vrouw naar de werkomstandigheden vroeg, keek ze eerst over haar schouder richting exploitant. Pas daarna zei ze ‘redelijk’. Tot 2007 meldden de veldwerkers onveranderlijk dat de exploitant alomtegenwoordig was op de Bokkingshang.
De gemeente had nauwelijks aandacht voor de positie van (‘niet gedwongen’) sekswerkers, die niet (op korte termijn) wilden uitstappen. Net als andere gemeenten volstond zij met het financieren van de gezondheidsvoorlichting door de GGD. De gemeente Deventer heeft sinds de wetswijziging van 2000 bij wijze van prostitutiebeleid aan handhaving en uitstapprogramma’s gedaan. Wat het laatste betreft: Metje Blaak heeft in 1998 geprobeerd er een steunpunt van De Rode Draad op te zetten, maar mocht ondanks haar aanbod ook sekswerkers te helpen met stoppen, het project alleen met vrijwilligers uitvoeren, wat geen optie was. Er was een professionele aanpak nodig, wat Deventer later erkende.
In 2008 werd De Rode Draad gevraagd een inventarisatie te maken van de wens van sekswerkers om met hun werk te stoppen. Die was er nauwelijks; de gemeente was teleurgesteld in het resultaat en schakelde de christelijke organisatie het Scharlaken Koord in, die weinig resultaat boekte met een zeer kostbaar project. De evaluatie van dit alles werd aan een adviesbureau overgelaten dat- volgens mij terecht- concludeerde dat Deventer onvoldoende gebruik heeft gemaakt van de aanwezige kennis van het werkterrein. (Partners en Propper, 2011)
Huurprijzen en veldwerk
In 2008 vernam De Rode Draad tijdens een inventarisatie in Deventer dat één exploitant de huurprijs van 120 naar 160 euro per dag had verhoogd. Toen waren er drie verschillende verhuurders. Een werknemer van de grootste verhuurder, vertelde dat hoewel op hun site stond dat de huur 100 euro per 24 uur was, het in feite 180 euro per dag was. Als een vrouw per week huurde kreeg ze een kleine korting. De foutieve informatie op de site was volgens hem ‘een typefoutje’.
In 2008 was De Rode Draad in verband met genoemde inventarisatie een paar dagen in Deventer en bracht op hele verschillende tijdstippen bezoeken aan de Bokkingshang. Enkele fragmenten:
09-08-2008, 18.00 uur. De meeste ramen staan leeg. Twee donkere vrouwen willen ons niet zien of spreken. Ze kijken nors langs ons heen en wapperen met hun handen. Ze doen niet open. Een Duitse en een Nederlandse vrouw- kennelijk vriendinnen- zijn spraakzamer. De Duitse zegt dat ze eerder een bedrijf heeft gehad en dat ze daar wel geleerd heeft hoe je je zaken moet regelen. Ze zegt een verzekering te hebben voor arbeidsongeschiktheid met een premie van 300 euro per maand. (…)
Over tien jaar gaat ze stoppen omdat ze dan 60 is. Ze heeft goede contacten met de buurtbewoners en ze kan zich nog herinneren dat vroeger de burgemeester naar het huwelijk van een exploitant ging. Een andere Nederlandse roept meteen dat ze nooit zou willen werken voor iemand die zegt wat ze moet doen. Ze heeft ooit een pooier gehad en dat was genoeg. (…) Voor 1000 euro achter de kassa bij AH is geen optie voor haar. (…) Over pooiers zegt ze: als je weg wilt kan het. Is het morgen niet dan is het wel volgende week. (…) Een jonge Nederlandse vrouw vertelt dat ze hier bijklust. Ze heeft een andere baan en wil even wat extra geld verdienen. (…) Twee Spaanstalige oudere vrouwen zeggen met hun mond tevreden te zijn. Hun non verbale gedrag zegt echter in grote letters dat ze boos en ontevreden zijn. Een van hen zegt dat ze niets nodig heeft. Ze spreekt ook namens haar collega die zelf geen kans krijgt iets te zeggen. De vrouw wenst ons een prettige dag. Met andere woorden, we moeten opduvelen. (…)
10-08-2008, 05. 00 uur. Weer zijn er veel lege ramen. Een Spaanstalige laat ons door het raam schreeuwen wie we zijn en wat we willen. (…) Uiteindelijk doet ze het raam open en zegt dat een uurtje praten hier tweehonderd euro kost. Een vrouw vindt het allemaal te lastig en stuurt ons door naar de anderen. De anderen zijn een Nederlandse en een Oost Europese. Ze merken op dat ze geen zin hebben om belasting te betalen voor een nieuwe bontjas voor de koningin. Ze betaalden overigens wel belasting. De vrouwen hebben het hier naar hun zin, verdienen genoeg en willen niet stoppen. Ze willen echter niet onder het gezag van iemand anders werken. (…) We hebben gezien dat drie vrouwen er vroeg in de ochtend ook zaten en vragen ons af hoeveel uur ze per dag werken. Het gaat om buitenlandse vrouwen. (…)
11-08-2008, 11.00 uur: Een Russische werkt hier af en toe. Ze volgt een studie en wil iets anders met haar leven dan enkel prostitutie. (…) Een Nederlandse is blij de Rode Draad eindelijk te ontmoeten. Ze was een boek aan het lezen maar legt het graag weg om ons binnen te vragen. Ze heeft ons ooit gebeld toen ze ander werk wilde gaan doen. De vrouw is toen naar een Arbeidsbureau gegaan voor hulp. Ze kreeg daar te horen dat ze niets voor haar konden doen omdat ze niet werkloos was. Ze moest maar op eigen kracht ander werk vinden. Met een verleden als sekswerker in je CV is dat helaas niet makkelijk. De vrouw wilde schoonheidsspecialiste worden maar is uiteindelijk afgehaakt en is in de prostitutie blijven werken. De vrouw werkt in Deventer omdat de ramen in Arnhem gesloten zijn. (…) Ze vertelt dat ze gisteren een knul van 20 aan het raam had. Hij wilde weten of ze een vriend had. Na de ontkenning vroeg hij of dat zomaar kon. Ze vroeg of hij aan het solliciteren was voor pooier en heeft hem afgepoeierd. (…)
11-08-2008, 09.30 uur. Twee Spaanstalige vrouwen vertellen dat ze het hier niet oké vinden. De huur bedraagt 900 euro per week en de ruimte ziet er niet uit. Het pand ziet er inderdaad zeer slecht uit. Het houtwerk is rot en de ooit witte muur is zwart en vies. Aan de muur zien we restjes van spiegels. Koffie moeten de vrouwen zelf meenemen. Als je er iets van zegt kun je vertrekken. (…) Er loopt een vrouw achter ons langs. Ze loopt langzaam voorbij en wil zien wat er gaande is. Wij herkennen haar als de bedrijfsleidster die ons al eerder onvriendelijk heeft bejegend. De vrouwen worden hierdoor zo geïntimideerd dat ze ineens zwijgen als het graf. We begrijpen dat we beter weg kunnen gaan als we de vrouwen niet willen opzadelen met nog meer problemen. (…)
09-08-2008, 10.30 uur. Veel van de ramen staan leeg op dit moment. Een Nederlandse zegt dat veel vrouwen net weg zijn omdat de ploeg die tot acht uur werkt al weg is. De vrouw is behoorlijk op leeftijd en zegt dat ze een ‘vaste’ baan ernaast heeft. Ze werkt hier in het weekend. De vrouw heeft geen plan om met werken te stoppen. (…). Twee donkere vrouwen zitten in één ruimte. (…) Ze praten Engels maar begrijpen niet veel van wat we zeggen. Één vrouw kijkt alleen maar naar de grond.
De andere zegt dat ze wel Nederlands wil leren omdat ze een beter leven wil.
Het zou ons niet verbazen als sekswerkers door de hoge raamhuren huurschulden hebben opgelopen. Wij hebben tevens geconstateerd dat er weinig klandizie is. De verdiensten zullen derhalve niet al te hoog zijn, wat ook door klanten op Hookers. nl wordt bevestigd.
Tot slot
In 2011 gaat een bekende op de Bokkingshang werken. Zij houdt een dagboek bij van haar bevindingen. Enkele fragmenten uit dit dagboek:
De man geeft me een kwitantie voor de kamerhuur. €160. Wat een smak geld. Bij hem betaal ik ook nog €25 voor service. De bon hiervoor zal hij later brengen.
Ik vraag de man om een pakketje met een laken en twee handdoeken. Hij kan me er niet aan helpen want dat regelt de schoonmaakster en die is er niet. Dat begint al goed. (…)
Wat een feest, de leuke sterrenhemel boven het bed doet het niet. Een rode handdoek ligt op een matras met een plastic hoes. Die is voor op de barkruk achter het raam. Het is smoorheet maar er is geen airco of koelkast. De vloer ziet er vies uit, alsof er kauwgom op geplakt zit. Er is geen klok, zeep, of wat dan ook en ik word me ervan bewust dat je een aanhanger met spullen mee moet nemen als je hier werkt. (…)
De kamer is heel stoffig, in de kast ligt een hangertje op de grond en het slot is kapot. De knopen aan de lades onder het bed ontbreken. In die lades liggen dekbedden en een hoofdkussen. Alles ziet er smerig uit en ik zou de spullen niet graag moeten gebruiken.
Ik had wat eten meegenomen en dat kan ik nu alleen hier in een vieze kast gooien bij 30 graden Celsius. (…)
Handdoekje op de kruk en dan maar gaan zitten. De kruk is niet heel erg comfortabel (…)
Na een uur of drie heb ik eindelijk een klantje. Ik verdien € 50 in een kwartier en ben blij dat de kop eraf is. Wanneer ik om 01.00 uur in mijn auto stap heb ik nog steeds hetzelfde bedrag als omzet. Een paar honderd euro per dag verdienen klinkt goed maar als je de huur betaald hebt gaat er 19% btw vanaf en daarna de loonbelasting. Deel dit door de 15 uur dat je op je benen staat en je rekent je arm.
2011
Lees over de andere bedrijven in Deventer in 2008
Noten
Inhoud Artikel