Hoer!

Op 31 mei 2016 organiseerde het Amsterdamse debatcentrum De Balie een thema- avond over beeldvorming aangaande prostitutie met de titel: ‘Je bent een hoer’. Ik was voor de gelegenheid gevraagd mijn licht te laten schijnen over de vraag: waarom is ‘hoer’ zo’n hardnekkig scheldwoord?

Deze vraag speelde al in de jaren tachtig bij De Rode Draad. Die had tot halverwege de jaren negentig getracht de negatieve betekenis van het woord te transformeren tot geuzennaam. Homo’s waren er immers wel in geslaagd de term ‘flikker’ tot een geuzennaam te verheffen! Helaas, voor De Rode Draad en de zusterorganisaties in het buitenland werkte deze strategie niet. Het woord ‘hoer’ bleef een negatieve lading houden.

In de jaren tachtig en negentig wezen feministen op het kunstmatige onderscheid tussen madonna’s en hoeren dat mannen hadden gecreëerd. De madonna was de goede vrouw, alle anderen waren slechte hoeren. Daarom hadden volgens bijvoorbeeld Pheterson alle niet-madonna’s te lijden onder ‘het stigma hoer’ omdat ze buiten de deur werkten, van seks genoten, meerdere partners in hun leven hadden, lesbisch of gescheiden waren. (Zie o. a. Pheterson, 1986 en 1996). ‘Hoer’ wordt nu gebruikt om alle vrouwen te beledigen. Zelfs ‘de moeder’, traditioneel het icoon van de ‘goede en seksloze’ vrouw, wordt vooral in het Engelse taalgebied bezoedeld door de daarin van ‘hoer’ afgeleide scheldwoorden voor mannen: hoerenzoon.

Hoer- madonna

De mannen wilden thuis een madonna, een vrouw die niet werkte, maar voor nakomelingen zorgde en geen plezier in seks had. Voor het laatste hadden ze een vrouw buiten de deur nodig.

Uit een interview uit 1989 met de vrouw van een man die sekswerkers bezocht:

Thuis deed hij al jaren niets meer in bed en ik kon iedere nacht de koelkast in. Hij zei: ‘Er zijn twee goede vrouwen op de wereld: mijn moeder en jij’. Ik was Moeder Maria de Tweede. Hij ziet de vrouw met wie hij is getrouwd als de moeder van zijn kinderen en zet haar op een voetstuk. Daar kan hij niet mee neuken. Dat is geen geliefde. Een geliefde in die zin kent hij niet, voor hem is het alleen een neukobject. En daar neukt hij een tijdje mee totdat hij er op uitgekeken is en dan pakt hij de volgende. Ik wou best een heel goede moeder zijn. Maar hij liet me geen minnares zijn.

De term hoer suggereert nog steeds niet-geaccepteerd seksueel gedrag, beschikbaarheid, openlijk onzedelijk gedrag en het verkwanselen van de waarde van ‘echte’ liefde. De hele persoonlijkheid wordt gereduceerd of gestigmatiseerd tot afkeurenswaardig seksueel gedrag.

Vrouwen en mannen

Bij de term ‘hoer’ denkt men in de eerste plaats aan een vrouw. Het woord ‘mannelijke’ hoer komt wel voor, maar is minder beladen en wordt ook niet- voor alle promiscue mannen gebezigd. Het scheldwoord ‘broodpoot’ lijkt niet te zijn ingeburgerd, wel is ‘homo’ tegenwoordig als scheldwoord populair op het schoolplein. Volgens sommige auteurs, zoals Van Gelder, is het taboe op sekswerk van mannen groter dan dat op sekswerk van vrouwen. Waar of niet, het valt wel te verdedigen dat er anders tegen mannelijke sekswerkers wordt aangekeken dan tegen vrouwelijke. In de eerste plaats ziet men het werk van een mannelijke sekswerker als iets tijdelijks; hij heeft geen ‘typische’ persoonlijkheid. De zinsnede ‘eens een hoer, altijd een hoer,’ zal men zelden bezigen in verband met zijn activiteiten.

Seksueel actief zijn is geen reden om een man te veroordelen. Dat gebeurt pas als hij ergens op wordt betrapt, bijvoorbeeld er geld voor vragen. (Pheterson, 1996). In tegenstelling tot zijn vrouwelijke collega is hij geen voorwerp van allerlei vormen van registratie en beleid en kan hij gemakkelijker anoniem blijven. Tevens worden kunstenaars nauwelijks door hem gefascineerd. Vrouwelijke sekswerkers zijn daarentegen een geliefd onderwerp voor kunstenaars.

Zijn er geen seksueel getinte scheldwoorden voor mannen in het algemeen? Jawel: klootzak, lul en in het Engelse taalgebied ‘asshole’. Weinigen zullen beseffen dat ‘halve zool’ een verbastering is van het Engelse ‘asshole of het Duitse Arschloch. Maar het in het oog lopende verschil tussen de scheldwoorden is dat ‘hoer’ over de hele vrouw gaat en dat scheldwoorden voor mannen hun ‘onderdelen’ betreffen. Het enige scheldwoord dat het vrouwelijk geslachtsorgaan treft is ‘kut’. Maar zowel mannen als vrouwen die dit gebruiken associëren dat al lang niet meer met seks. Zo kan men rustig schrijven dat het kut is dat ‘hoer’ nog steeds een scheldwoord is.

Sietske Altink

Bronnen