Beleid in Rotterdam vanaf de wetswijziging tot 2011

Vanaf 2000 doet Rotterdam haar best de doelstellingen van de wetswijziging van 2000 te realiseren. Dit zijn:

• Beheersen en reguleren van de prostitutiebranche
• Tegengaan van onvrijwillige prostitutie
• Bescherming van de positie van de sekswerker
• Ontvlechting criminaliteit en prostitutie
• Tegengaan van het werken van minderjarigen in de prostitutie
• Tegengaan van het werken van illegalen in de prostitutie

Beheersen en reguleren prostitutiebranche

Het begrip overlastbestrijding beheerste tot de sluiting van de tippelzone het prostitutiedebat in Rotterdam. In de jaren zeventig werd geopperd een Eroscentrum te stichten om de overlast van prostitutie te concentreren. Dit ketste af op het toenmalige artikel 250 bis Wetboek van Strafrecht, in de wandeling het bordeelverbod genoemd. Uit Rotterdam kwam toen al een voorstel om dit artikel te schrappen. [vii]

In de jaren daarna richtte de discussie zich op de overlast van de combinatie van drugs en (straat) prostitutie. Deze discussie is verstomd maar leefde even op bij het verlenen van de vergunning voor seksinrichting van de erotische massagesalon Salon 93. Toen dit bekend werd, waren buurtbewoners onaangenaam verrast. ^[I]AD 1-12-2005 Voorheen waren er nauwelijks klachten over dit bedrijf. Blik op Nieuw schrijft bijvoorbeeld op 22 januari 2007 dat bewoners hadden geklaagd over overlast van mannen die op de Nieuwe Binnenweg op zoek waren naar sekswerkers.

In Rotterdam is de afdeling Veiligheid verantwoordelijk voor het prostitutie- en vergunningenbeleid en de handhaving daarvan. De controle en het toezicht is bij de vreemdelingendienst ondergebracht. Dit heeft als reden dat veel migranten in Rotterdam als sekswerker actief zijn en dat migrantencriminaliteit zoals ID fraude en mensensmokkel een rol kan spelen. In Rotterdam is de afdeling Veiligheid verantwoordelijk voor het prostitutie- en vergunningenbeleid en de handhaving daarvan.

De politie:

Voor het onderdeel opsporing maken zedenrechercheurs onderdeel uit van de controleteams. Alle teamleden, en niet alleen de zedenrechercheurs zijn op mensenhandel gecertificeerd. We doen controles in Rotterdam. We moeten er zes per jaar doen en dat halen we ruim. We doen dat samen met ‘horeca’, waar ze ook opgeleid zijn om signalen van mensenhandel te herkennen. Voor zover ik weet is Rotterdam de enige stad die de controles samen met de horeca doet. (…) We doen niet alleen controles maar we zijn ook de toezichthouders. (Gemeente Rotterdam heeft het toezicht houden naar de politie gedelegeerd.) Die taak voeren we namens de gemeente uit. [vi]

In Rotterdam konden organisaties die veldwerk verrichtten (GGD, PMW en De Rode Draad) in overleg besluiten een gezamenlijke rapportage over misstanden in een bepaald bedrijf bij de gemeente neer te leggen. Dit leidde mede tot maatregelen tegen bepaalde bedrijven.

Rotterdam kent een geïntegreerde aanpak, met andere woorden, een ketenaanpak van mensenhandel. Alle organisaties en instellingen die er bij betrokken zijn hebben een eigen taak. In 2005 is men begonnen met een ketenaanpak voor loverboys en in 2009 heeft men een convenant gesloten om mensenhandel in een keten aan te pakken. In dat jaar won Rotterdam de ketentrofee.

Betere bestrijding exploitatie onvrijwillige prostitutie

In hoeverre een stedelijk bestuur succesvol prostitutie onder dwang bestrijdt, valt moeilijk te meten. Een vergelijking met het verleden kan echter een indicatie geven. In de periode van 1987 tot 1997 was Rotterdam de basis voor twee op grote schaal opererende bendes van mensenhandelaren.

De eerste bende werd geleid door oudere Dominicaanse vrouwen die door middel van een vorm van identiteitsfraude naar schatting honderd vrouwen onder dwang in de prostitutie brachten. [viii] De tweede was de voor internationale ophef zorgende Bende van de Miljardair, genoemd naar een inmiddels gesloten seksclub in Rotterdam. Deze bende is uitvoerig door diverse auteurs beschreven. De publicatie die het meeste stof deed opwaaien was Ze zijn zo lief meneer van de Belgische journalist Chris de Stoop.[ix] Dit boek is in het Engels vertaald en leidde tot de BBC documentaire The Women Trade.

Deze bende zou honderden vrouwen uit Thailand en later uit Oost-Europa in diverse clubs in Rotterdam en België aan het werk hebben gezet. Pas in 1997 zijn enkele kopstukken van deze bende veroordeeld. Enkele clubs van deze bende zijn gesloten of werden later overgenomen door de landelijke exploitant Jos van der Meer. De laatste verdween in 2008 definitief van het toneel. ^[II]Vrij Nederland 5 juli 2008 Daarnaast speelde nog een zaak met betrekking tot een exploitant die vrouwen uit Thailand haalde. Zijn vergunningen zijn ingetrokken.

Wat de vrijheid van keuze van klanten en handelingen betreft, waren er vragen over bijvoorbeeld Hotel Californië waar de klant naar de vrouw werd gestuurd die al op de kamer lag. Dit betekende dat de exploitant bepaalde – en niet zijzelf- wie haar klant was. Vanaf 1996 tot 2001 meldden sekswerkers dat ze intiem zonder condoom moesten aanbieden. ^[III]Bron: Digitaal archief Rode Draad notulen signaleringsoverleg oktober1996. Dit stond expliciet op Hookers.nl. De Rode Draad heeft in 2001 een klacht over dit bedrijf ingediend bij de arbeidsinspectie. Die nam de klacht echter niet in behandeling omdat er al een strafrechtelijk onderzoek tegen deze tent liep. Inderdaad is het bedrijf in dit jaar geruime tijd gesloten geweest.

Promotie-acties door bedrijven als ‘alles mag in een bepaalde tijdseenheid’ wekken niet de indruk dat een sekswerker bepaalde handelingen kan weigeren. Ook acties waarbij klanten zegeltjes of stempels kunnen vergaren voor een ‘gratis’ bezoek, kunnen tot onvrijheden leiden. Een ander knelpunt vormt de beperkte keuzemogelijkheid voor sekswerkers door het teruglopen van het aantal legale werkplekken. Via de organisaties die veldwerk verrichten, zijn sekswerkers geconsulteerd over hun wensen voor werkplekken. Het resultaat was dat sekswerkers bij voorkeur zelfstandig werken en veel waarde hechten aan anonimiteit.

Afhankelijkheid van de exploitant

De Rode Draad kreeg enkele meldingen dat vrouwen van de exploitant voor woonruimte afhankelijk waren. Dit speelde bij enkele Thaise salons en in een bedrijf dat inmiddels wegens mensenhandel is gesloten. Een van de vrouwen in dit bedrijf vertelde de medewerkers van De Rode Draad in 2007 dat ze graag elders wou werken maar dan haar woonruimte kwijt zou raken.

Prijzen en verdiensten

Volgens De Rode Draad waren de verdiensten in sommige Thaise huizen heel erg slecht door een combinatie van laag prijspeil en een gering aantal klanten per dag. (Uitbuiting in Thaise massagesalons, 2008) Tijdens veldwerk in de animeerbars werden er nauwelijks klanten gesignaleerd. Een hoog prijspeil is niet altijd een garantie voor goede verdiensten. Die hangen af van het aantal klanten binnen een gewerkte tijdseenheid.

Maatschappelijke positie

Een gemeente kan zich niet direct mengen in de arbeidsrelaties in bedrijven, die volgens bijvoorbeeld De Rode Draad niet beter of slechter waren dan in seksbedrijven elders in het land. [x] Een gemeente kan wel toezien op een goede uitvoering van bijvoorbeeld de Bijstandswet voor die sekswerkers die onder meer door de slechte arbeidsrelaties tussen de wal en het schip vielen. In 2005 heeft bijvoorbeeld de gemeente Rotterdam ervoor gezorgd dat sekswerkers dezelfde behandeling krijgen als andere bijstandsgerechtigden in dezelfde situatie.

PMW (Prostitutie Maatschappelijk Werk) heeft de opdracht gekregen om voor de gemeente een met RUPS gelden gefinancierd project voor carrièreverandering uit te voeren. 124 vrouwen zaten in het programma. Daarvan waren er 74 slachtoffer van mensenhandel geweest. 50 vrouwen die ooit vrijwillig in de prostitutie waren gegaan participeerden in dit project. 25 procent en 30 procent van de mannen had (gedeeltelijk) betaald werk verkregen. ^[IV]Bron PMW

De GGD neemt het zorgaspect en het welzijn voor haar rekening. Zij is actief in de bedrijven en vaccineerde tegen hepatitis B. Dit gebeurde ook in de animeerbars. De GGD heeft ooit een imago-onderzoek laten verrichten onder alle betrokkenen (andere organisaties en sekswerkers) dat gunstig voor deze instelling uitviel.

Tegengaan van het werken van minderjarigen in de prostitutie

In Rotterdam werden in de legale seksbedrijven in 2010-2012 geen minderjarigen aangetroffen. In 2006 is de ketenregie aanpak jeugdprostitutie door het Integraal Toezicht Jeugdzaken overgedragen aan de GGD. In 2004 kwamen er bij PMW 7 meldingen van jeugdprostitutie binne;, in 2005 waren dat er 50 en in 2006, 108. Het is niet bekend of deze sekswerkers uit de stad Rotterdam of uit de regio Rijnmond afkomstig waren.

Bij PMW had men gemiddeld tien keer per jaar te maken met minderjarigen in de prostitutie. Hierbij moet wel de kanttekening worden gemaakt dat sommige cliënten jaren eerder als minderjarigen in de prostitutie terecht waren gekomen.[xi]

.De jeugdprostituees die in de hulpverlening bij hen terecht kwamen waren gemiddeld 19 jaar. (In verband met hulpverlening is de leeftijd voor jeugdprostitutie opgetrokken naar 23, de limiet voor hulpverlening aan jeugdigen). ^[V]Bron: Actieprogramma Jeugdprostitutie 2007-2010, GGD Rotterdam Rijnmond, Cluster PGZ, mei 2007.

Ontvlechting criminaliteit en prostitutie

De politie noemt ID fraude en mensensmokkel als een vorm van criminaliteit die in de Rotterdamse prostitutie voorkomt. Wat de criminaliteit anders dan mensenhandel betreft, werd in 2008 de club van Jan Bik tijdelijk gesloten in verband met geweldsincidenten en was er in het Scheepvaartkwartier een steekpartij. ^[VI]18-01-2008 AD en Politie-alarmeringen 2 februari 2010

Tegengaan prostitutie van illegalen

In het vergunde circuit werden in 2010-2012 nauwelijks of geen sekswerkers van buiten de Europese Unie aangetroffen. We wisten niet of zij in de animeerbars of via internet klanten wierven. Het is overigens niet verboden om zonder een werkvergunning in een bar te zitten.

(Tot 2005 was Sociale Zaken bij het prostitutiebeleid betrokken. Daarin was Rotterdam betrekkelijk uniek want het betekende ondubbelzinnig dat prostitutie werk was). Later is het zorgaspect overgenomen door de GGD). In Rotterdam is de afdeling Veiligheid verantwoordelijk voor het prostitutie- en vergunningenbeleid en de handhaving daarvan. De GGD neemt het zorgaspect en het welzijn voor haar rekening.