Prostitutie kent in Nederland verschillende vormen: raamprostitutie, straatprostitutie en escort. Hieronder volgt een korte omschrijving van deze vormen. Elders op deze site wordt dieper ingegaan op de ontstaansgeschiedenis van die verschillende vormen.
Raamprostitutie
Raamprostitutie vindt meestal plaats in gebieden, waar de raampanden zich aan de openbare weg bevinden. Daarnaast bestaat er een ‘besloten’ vorm van raamprostitutie in hofjes of inpandig in bedrijven. (Limburg, Haarlem, Doetinchem, Heerenveen). Meestal zijn de hofjes min of meer geïntegreerd in de raamprostitutiegebieden.
Alleen die bedrijven worden als raamprostitutiebedrijven aangemerkt waar sekswerkers een kamer huren en waar de exploitant zich niet kan bemoeien met de manier van werken en het aantal klanten.
Anno 2013 zijn er veel ramen verdwenen. In Alkmaar is het aantal kamers voor raamprostitutie teruggebracht. Utrecht kondigde in juli 2013 aan de raamprostitutie op te heffen, wat in 2014 dan ook is gebeurd. Er zijn plannen om de raamprostitutie uit de Haagse Doubletstraat te laten verdwijnen.
Raamprostitutie zou een typisch Nederlands verschijnsel zijn. Het bestaat echter ook in België en Duitsland.
Straatprostitutie
De sekswerker staat op straat en spreekt passanten aan en/of wordt door hen aangesproken. De klant wordt afgewerkt in de auto; in het 
geval van een tippelzone wordt die auto geparkeerd op een daartoe bestemde afwerkplek. Indien aanwezig kan men ook naar speciale goedkope uurhotelletjes.
Inmiddels is in een aantal steden een aantal tippelzones gesloten. Dit betreft:
- Amsterdam in 2005.
- Den Haag in 2006.
- Rotterdam in 2005.
- Eindhoven in 2011.
In 2013 was men van plan de tippelzones in Heerlen en Arnhem te sluiten. Alleen in Utrecht, Groningen en Nijmegen blijven, voor zover bekend (op het moment dat dit wordt geschreven), de tippelzones bestaan.
Vlak voordat de tippelzones in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam werden gesloten, waarschuwden hulpverleners en anderen voor een toename van illegaal en ongecontroleerd tippelen in de desbetreffende steden. In 2010 constateren de mannen van Hookers.nl dat er nauwelijks buiten de tippelzones klanten werden geworven. De praktijk wijst echter ook uit dat illegaal tippelen weinig voorkomt. In Rotterdam signaleerden de veldwerkers van zowel PMW (Prostitutie Maatschappelijk Werk), De Rode Draad als de GGD, slechts incidenteel een tippelaarster. In 2010 zou het in Amsterdam af en toe gebeuren in het Zakslootje. Ook zou het soms in de Bijlmer gebeuren, vaak door verslaafden die van de gelegenheid gebruik maken om de klanten te beroven.[i]Wanneer het wordt gemeld, grijpt de politie snel in.
Op 29 april 2010 bel ik Henny Tinga van het Leger des Heils in Amsterdam. Zij zou namelijk tippelaars hebben gesignaleerd. Ze vertelde het volgende: ‘Ík zie het heel af en toe. Het is meestal gekoppeld aan in een auto stappen en wegwezen. ’s Avonds is het al heel moeilijk op De Wallen want er wordt heel veel gecontroleerd. Op wat er ’s nachts gebeurt, heb ik geen zicht. Dan ben ik er niet. Maar op De Wallen kun je niet met de auto komen. Dan kun je niet goed tippelen. Ik zie het wel af en toe op de Gelderse kade maar dan vooral in de zomer. Op de Wallen is het in april beredruk. Dan scharrelen mensen erbij.
Clubs (en privéhuizen) en escort
In clubs kan de klant de sekswerkers in een gezamenlijke ruimte ontmoeten, bijvoorbeeld in de bar. Clubs beschikken over het algemeen over een alcoholvergunning. De meeste gemeenten, hadden als beleid de seksclubs die ten tijde van de legalisering al bestonden, met voorrang te vergunnen, mits zij zich hielden aan de vergunningsvoorwaarden.
In de privéhuizen werkt meestal een beperkt aantal sekswerkers. Er is geen bar en men heeft in de regel geen alcoholvergunning. De sekswerkers stellen zich voor aan de klant en hij kiest. Privéhuizen zijn kleinschaliger dan clubs.
Escort
Kenmerkend voor escort is dat de sekswerker naar een klant toegaat naar een plek die de laatste bepaalt, meestal een woning of een hotel. Dit kan georganiseerd worden door een bureau of door de sekswerker zelf. Sommige clubs en privéhuizen voorzien ook in escort. De onderzoeker Eysink Smeets is een van de weinigen die – alleen voor de situatie in Amsterdam- een poging heeft gedaan de aard, omvang en de ernst van de problematiek te onderzoeken.
Eysink Smeets heeft echter niet één escortbureau gevonden dat zich beperkte tot één gemeente. Hij beweert tevens dat de omvang van de escort onmogelijk valt vast te stellen. Zelfs betrokkenen uit de escortwereld hadden geen idee van de omvang. Dit komt onder andere doordat de omloopsnelheid van escortbureaus hoog is. Ze worden snel opgericht en weer snel gesloten. Reeds lang gesloten bureaus blijven nog lang zichtbaar in advertenties op bijvoorbeeld internet. En veel bureaus opereren onder verschillende namen. [ii]
Een escortbureau is zelden of nooit van buiten als zodanig te herkennen. Een enkele keer wordt er melding gemaakt van parkeeroverlast en geschreeuw als de escorts hun geld komen brengen en halen. De meeste gemeenten erkennen overigens ook dat escortbureaus vaak niet of nauwelijks overlastgevend zijn.
Overige vormen
In sommige seksshops kan een klant zich met een vrouw terugtrekken in een cabine of op een kamer. De exploitant heeft twee bronnen van inkomsten: kamerverhuur voor sekswerk en de verkoop van seksartikelen.
In seksbioscopen wordt incidenteel prostitutie bedreven door mannen en vrouwen. Maar een seksbioscoop, waar ‘bedrijfsmatig erotische vertoningen worden aangeboden’ is geen prostitutiebedrijf. (Raad van State en Gemeente Amsterdam). Lapdance komt in Nederland niet veel voor en de rechter heeft zich nog niet uitgesproken of dit onder prostitutie valt of niet.
In parenclubs komt incidenteel of regelmatig prostitutie voor. Het gebeurt wel eens dat een man een sekswerker inhuurt om binnen te kunnen komen, omdat hij als alleengaande man niet welkom is. Ook bestelt de leiding wel eens prostituees als gangmaaksters. Wanneer prostituees er hun werkplek hebben, noemt men het ook wel amateurprostitutie. De prostituee mag van de exploitant een ‘symbolisch’ bedrag vragen van de eigenaar die zo de vergunningplicht denkt te omzeilen.
In een erotisch café waar prostitutie wordt bedreven mogen sekswerkers zonder betaling naar binnen. Ze moeten dan zelf hun klant gaan regelen. Er wordt meestal ook een erotische show opgevoerd. Het enige erotische café in Rotterdam is jaren geleden gesloten. In Den Haag is er nog zo’n gelegenheid voor seksuele dienstverlening voor mannen.
Autoprostitutie is een niche in de prostitutie. Het zou een vorm van straatprostitutie kunnen zijn met dien verstande dat de sekswerker in de auto zit, en de klant niet. De sekswerker pikt een klant op afspraak op om vervolgens in de geparkeerde auto seks met hem te hebben. Een enkele keer is er een bijrijder voor de veiligheid. Het staat soms vermeld onder buitenseks. Soms rijdt hij achter haar aan of stapt hij bij haar in de auto. De ‘vriend’ blijft soms achter het stuur wachten. Op Hookers.nl wordt het in augustus 2010 14 maal vermeld. Op grotere schaal komt het buiten de steden voor, langs de snelweg op parkeerplaatsen.
FFK
FKK betekent Freie Körper Kultur en is uit Duitsland komen overwaaien. Dit gebeurt in sauna’s waar een klant entree betaalt en een aantal uren mag blijven. Erotische vertoningen en een maaltijd zijn in de prijs inbegrepen. Als hij iets met een vrouw wil doen, moet hij in Nederland extra betalen. Het komt hier alleen in de grensstreken voor. In de grote steden zal men zich niet vestigen omdat er voor deze vorm van prostitutie veel ruimte nodig is, een dure grap in een grote stad.
Onderscheidende kenmerken werksoorten
De werksoorten kunnen op verschillende manieren worden gekenmerkt: vergund/onvergund, geconcentreerd/ gespreid, locatiegebonden/niet locatiegebonden, zichtbaar/onzichtbaar, overlastgevend, poly-/monocultuur, niet geschikt voor steden en moeilijk/gemakkelijk controleerbaar. Hoe een werksoort wordt gekenmerkt is afhankelijk van de doelstellingen van de beleidsmaker.
In Rotterdam zijn de politie en het PMW gevraagd naar de werksoorten. Een complicerende factor daarbij is dat exploitanten om belastingtechnische redenen hun bedrijf een hotel, kamerverhuurbedrijf of erotisch café noemen. Flight (2006) rekent bijvoorbeeld de sekstheaters onder clubs. In andere onderzoeken worden de sekstheaters apart genoemd. Comensha heeft het over prostitutie in een particulier huis en bedoelt daar waarschijnlijk thuisontvangst en/of privé-ontvangst mee. De politie Rotterdam noemt privé-ontvangst door meerdere personen buiten de eigen woning een illegale seksinrichting.
Vergund/onvergund
Behalve in Amsterdam vinden gemeenten niet alle seksbedrijven prostitutiebedrijven. Onder ‘niet- prostitutiebedrijven’ vallen zaken waar men seksuele getinte producten of voorstellingen organiseert, maar waar geen seksuele dienstverlening wordt geleverd. Dit zijn bijvoorbeeld sekstheaters of stripleasetenten die niet per se aan dezelfde vergunningplicht als prostitutiebedrijven onderhevig waren.
In de praktijk betekende dit dat alleen raamprostitutie en clubs en privéhuizen onder een vergunningstelsel vielen. Dit betekent dat men alleen een prostitutiebedrijf mocht exploiteren als men over een vergunning beschikte. De reikwijdte van het vergunningenstelsel was niet overal hetzelfde. In sommige steden vielen de escortbureaus en de niet-bedrijfsmatige thuisprostitutie er niet onder. Een bedrijf kon wel vergund en volledig legaal zijn in de ene gemeente maar een filiaal van datzelfde bedrijf kon elders onvergund en illegaal zijn.. De inmiddels ter revisie ingediende Wet Regulering Prostitutie is een poging om meer uniformiteit in de vergunningverlening te krijgen.
Overzicht vergunde/onvergunde werksoorten
| Werksoort | Vergund | Onvergund | Verschilt per 3 gemeenten | Komt zowel vergund als onvergund voor |
| Raamprostitutie | ja | |||
| Straat prostitutie | ja | |||
| Clubs | ja | |||
| Privéhuizen | ja | |||
| Escort5Escort jongens/stellen | ja | |||
| ThuiswerkThuiswerk Thuiswerk jongens/stellen | ja | ja | ||
| Seksshop | ja | |||
| PriveontvangstPrive ontvangst Jongens/stellen | ja | |||
| Hotelprostitutie | ja | |||
| Barprostitutie | ja | |||
| Animeer1 | ja | |||
| Erot massage | ja | |||
| Erotische 2vertoning | ja | |||
| Erotisch cafe | ja | |||
| Parenclubs | ja | |||
| Autoprostitutie.4 | ja | |||
| 16 werksoorten 3 | 4 | 8 | 2 | 2 |
Herkenbaarheid
Clubs zijn over het algemeen wel als seksbedrijf te herkennen. Met hun lichtreclame zien ze er van buiten uit als een uitgaansgelegenheid. Privéhuizen zijn van buiten niet altijd gemakkelijk te herkennen. Discretie is dan ook het handelsmerk van deze werksoort. Teneinde verwarring met de woonhuizen van de buren te voorkomen hebben privéhuizen meestal een bovenmatig groot naambord en huisnummer dat vaak extra verlicht is. Clubs en privéhuizen zijn zelden in één gebied geconcentreerd.
Een overzicht:
| Geconcentreerd | Zichtbaar | Locatiegebonden | Opmerkingen | |
| raam | ja | Ja | Ja | |
| straat | ja | Ja | Ja | Geconcentreerd en locatiegebonden op tippelzone |
| clubs | Ja | Ja | ||
| privéhuizen | Ja | |||
| escort | ||||
| seksshop | Ja | |||
| thuiswerk | Ja | |||
| priveontvangst | ||||
| hotelprostitutie | ||||
| barprostitutie | Ja | |||
| animeren | ja | Ja | Ja | Bestaat alleen in Rotterdam |
| Erotische mas | Ja | |||
| Erotische vertoning | ||||
| Parenclubs | ||||
| Autoprostitutie | ||||
| 161werksoorten | 3 geconcentreerd | 5 zichtbaar | 8 locatiegebonden |
Overlastgevend/ niet overlastgevend
Overlast is vaak in verband gebracht met prostitutie. Dit gaat om drie categorieën van overlast:
- fysieke overlast
- emotionele overlast
- overlast door angstgevoelens.
Fysieke overlast gaat om parkeeroverlast, afval op straat en overlast door de aanwezigheid van randfiguren in rosse buurten. De fysieke overlastklachten betreffen vooral de geconcentreerde zichtbare prostitutie. Clubs, privéhuizen en thuiswerkers kunnen geluidshinder en parkeerproblemen opleveren.
De emotionele overlast betreft meestal de zichtbaarheid. Dit wordt ervaren door mensen die niet geconfronteerd willen worden met prostitutie of niet willen dat anderen- bijvoorbeeld gezinsleden- ermee in aanraking komen. In dit verband is een veelgehoorde klacht dat vrouwen die geen sekswerkers zijn als zodanig worden aangesproken. Dit speelt ook bij bedrijven die hun klanten en personeel willen vrijwaren van de aanblik van prostitutie. In veel gemeenten wordt met deze emotionele overlast rekening gehouden door te eisen dat er geen prostitutie in de buurt van scholen, kerken en dergelijke mag plaatsvinden.
Overlast door angst wordt meestal uitgedrukt in de verwachting dat het eigen huis in waarde zal dalen door de nabijheid van prostitutie. Het is onbekend of er concrete voorbeelden zijn van waardedaling na de komst van een prostitutiebedrijf in de buurt. Voor de panden waarin de prostitutie zelf huist, vliegen de prijzen soms de pan uit.
Sietske Altink (in samenwerking met Hendrik Wagenaar).
Inhoud Artikel