In 2015 kwam in Rotterdam op de voormalige tippelzone, de Keilewerf in bedrijf, een loods waarin kunstenaars creatief kunnen zijn. Aan de Keileweg is tevens een nieuw winkelcentrum gevestigd, met andere woorden de buurt is gegentrificeerd. (Sociaal en economisch opgewaardeerd)  [I]Gentrificatie is het proces van opwaardering van een buurt op sociaal, cultureel en economisch gebied en het aantrekken van nieuwe kapitaalkrachtige bewoners, Wikipedia  Naast de Nieuwe Binnenweg,  Katendrecht en het Scheepvaartkwartier is de Keileweg de vierde rosse buurt in Rotterdam die dit lot heeft ondergaan.

In de jaren tot 2005 zag het gebiedje er totaal anders uit dan nu. Het was sinds 1994, om precies te zijn vanaf 18.00 uur 1 november, het tolerantiegebied voor straatprostitutie. De rechter had namelijk in september 1994 beslist dat het perceel als prostitutievrijplaats mocht dienen. De tippelzone aan de G.J. de Jonghweg werd opgedoekt. De sekswerkers maar ook de Keet met de huiskamer voor hulpverlening, verhuisden naar de Keileweg. Die operatie kostte 4,9 miljoen gulden. [II]Rotterdams Dagblad 13-7-01

Tot 2000 is De Rode Draad drie keer op bezoek geweest op De Keileweg. In 1996 had zij al geconstateerd dat – hoewel er veel Spaanstalige vrouwen werkten- niemand van de hulpverlening Spaans sprak. Bij een derde gelegenheid, op 30 juni 1998 was de Rode Draad er met Esperanza – een belangenorganisatie voor Latina’s voor de Spaanstalige vrouwen en transgenders. De sekswerkers wilden reclamefilmpjes op de lokale tv. Hun vragen over hun verblijfsstatus waren grotendeels al beantwoord door een advocaat die eerder langs was geweest. Overigens werd de politie na 2001 steeds strenger voor vrouwen die niet de juiste papieren konden overleggen. Aanvankelijk was een legale verblijfsstatus voldoende; later mochten ze er alleen aan de slag als ze gerechtigd waren in Nederland  te werken.

De vorige tippezone, de G.J. de Jonghweg lag vlak bij het centrum van Rotterdam. Dat gold niet voor het tippelgebied aan de Keileweg. Dat was te voet vanaf het metrostation alleen bereikbaar langs een weg waarvan vooral dealers, klanten en rondhangers gebruik maakten. Sekswerkers die geen (partner met) auto hadden, moesten lopend de toegangsweg afleggen.

De Rode Draad hierover:

Een eng stuk om te lopen vanaf het metrostation (Marconiplein). Gaat iedereen ervan uit dat hoeren nooit bang zijn op straat? [III]Verslag Rode Draad 9 april 1996 Op 30 juni 1998 liep ik het traject alleen. Ik merkte dat je steeds werd aangesproken

!cid_002201c4d549$f20c2e70$0a01a8c0@carrienieuwDit isolement werd door beleidsmakers en buurtgroepen als een voordeel gezien. De bedrijven in de buurt zouden geen last van het straatwerk ondervinden omdat dat pas na 17.00 uur was toegestaan. Er stond een hek voor de tippelzone. Daarbuiten stonden dealers en andere belanghebbenden. Een enkele maal constateerde De Rode Draad dat deze groep vanaf de zone door politie te paard in de gaten werd gehouden. [IV]Veldwerkverslag van De Rode Draad 6 maart 2001

Het beeld werd bepaald door auto’s die langzaam voortgleden. Blokland en Van Wijk zagen in 12 uur tijd 2696 auto’s langsrijden op een doordeweekse dag. Dit getal omvatte ook ‘kijkers’ en mannen die meerdere rondjes reden. [V]Blokland & Van Wijk. In het weekend was het rustiger. Op het hoogtepunt van een avond werkten er zo’n twintig sekswerkers, op het eind nog een stuk of tien, vooral transgenders.

De sekswerkers hoefden niet meer hun klanten buiten de zone ‘af te werken’; dat kon op door schotten afgeschermde plekken op de zone zelf waar de klanten hun auto konden parkeren.

Een andere nieuwigheid was de indeling van de huiskamer, de plek waar de sekswerkers konden uitrusten, een warme drank konden krijgen en contacten konden leggen met maatschappelijk werkers en medische hulp konden regelen. Het huiskamergedeelte was opgedeeld in twee ruimtes; één voor verslaafden en één voor niet- verslaafden. Vooral Latina’s en transgenders bevolkten die tweede ruimte. Bovendien was er een gebruikersruimte. Uit een veldwerkverslag:

Er was één douche voor 80 tot 120 vrouwen en twee toiletten voor de afzonderlijke ruimtes. Een opvallende noviteit in de ‘verslaafdenafdeling’ was de doorzichtige wc deur. ‘Afgrijselijk’, zo betitelden de veldwerksters van De Rode Draad dit op 6 maart 2001. De (alleen mannelijke) politieagenten, liepen in en uit en hadden vrij uitzicht op de wc. [VI]Verslag Rode Draad 9-4-1996

Vrouwen die in de ‘verslaafdenruimte’ zaten mochten niet naar het toilet in de ruimte van de andere sekswerkers. Een vrouw moest heel nodig, maar het toilet voor de haar bestemde ruimte was bezet. Een incompetente ‘cipier’ (ik kan het nauwelijks een hulpverlener noemen) schoot vreselijk asociaal uit zijn slof. (…)  ‘Oprotten’, snauwde de beveiliger.

Er zat een meisje op een lullig keukenstoeltje in een verkreukelde houding haar roes uit te slapen. Helemaal van de wereld. Hoe kan het dat er nergens een plekje is gemaakt waar vrouwen even kunnen liggen?

Veel wat fout, koud en onmenselijk kan zijn, zie je in volle glorie terug op de Keileweg.  Sfeer, hulpverlening ter plaatse, hygiëne, sanitair en een plek waar de werkers even tot zichzelf kunnen komen moet men ontberen. Volgens mij waren er meer spiegels, een prikbord, kluisjes en wat bedden/divans nodig. En wat voorzieningen zoals sponsjes en inlegkruisjes zodat deze vrouwen niet voor iedere kleinigheid de leiding hoeven in te schakelen.

Aangeslagen en weer buiten, werden we door een vrouw die bij een auto stond, nageroepen of we soms een bijbel bij ons hadden? Je zou bijna wensen dat dit wel zo was. [VII]Rode Draad 3 december 2001

Prostitutie Maatschappelijk Werk (PMW) en de Rode Draad concludeerden dat de ‘beveiliging’ de rol van de hulpverlening had overgenomen. [VIII]Notulen platform migrantensekswerkers 30-5-2002 Verschillende veldwerkers van de Rode Draad vergeleken de beveiligers met cipiers of met ‘oppassers’ in een dierentuin.  ‘Ze waren opvallend ongeïnteresseerd’. [IX]Rode Draad verslag van 4 maart 2002 De beveiligers bleven meestal in hun eigen ruimte of in de keuken zitten.

In 2001 was er voor De Rode Draad reden genoeg om de zone regelmatig te bezoeken. Er was onrust ontstaan door het plan alleen sekswerkers op de zone toe te laten die een pasje hadden gekregen op grond van het feit dat ze bij de hulpverlening of bij de politie bekend waren. Dit betekende een vorm van registratie. Sommige sekswerkers vroegen zich af of ze eerst verslaafd moesten raken of de wet moesten overtreden om voor zo’n pasje in aanmerking te kunnen komen. 160 vrouwen van ongeveer 300 regelmatige bezoeksters hebben uiteindelijk een pasje aangevraagd.

Esther

Een van de sekswerkers, Esther, fungeerde als contactpersoon voor De Rode Draad. Ze probeerde actie te organiseren tegen de pasjesregeling. Deze vrouw, die vroeger had gebruikt had eerder projecten voor opvang bedacht. [X]aantekeningen 21-11-02 De Rode Draad zou haar ondersteunen bij het aanbieden van een petitie op het stadhuis. Vlak daarvoor hadden veldwerkers van De Rode Draad op de Keileweg gehoord dat Esther niet meer in de huiskamer mocht komen. Niettemin had ze 15 vrouwen weten te rekruteren. Op 14-06-2001 zou ze na het sluiten van de opvang om 6.00 uur ’s morgens op ons wachten.

Groen Links had toegezegd het vervoer te verzorgen. Vanaf 8 uur ’s morgens probeerde een medewerkster van De Rode Draad de vrouwen bij elkaar te houden. Dat lukte niet, want sommigen moesten eerst nog wat ‘gebruiken’. Uiteindelijk kwam ze met zes vrouwen bij het stadhuis aan. Twee vrouwen bleven op de stoep op de Coolsingel staan en twee anderen hielden de wc in het stadhuis de gehele duur van de zitting bezet. Een beveiligingsvrouw uit de huiskamer, iemand die Esther zelf had uitgezocht, was ook meegekomen. Esther bood burgemeester Opstelten de petitie aan, een papier voorzien van brandgaten van sigaretten dat over de situatie in het algemeen en niet over de pasjes ging.

De enige toezegging die het ‘stadhuis’ wilde doen was het cameratoezicht op de zone intensiveren en vervolgens afwachten of daardoor de situatie  zou verbeteren.

Koninginnen van de Nacht

De vrouwen hadden meer aan de Rotterdamse columniste Carrie Jansen. Zij richtte een stichting op: De Koninginnen van de Nacht. Ze organiseerde een door ‘tout’ Rotterdam’ bezochte modeshow waar vrouwen van de Keileweg kleding showden. Daarna organiseerde zij een gala waaraan tal van bekende Nederlanders meewerkten. Er volgde nog een musical en er kwam een CD op de markt waarop de Koninginnen als zangeressen schitterden. Ze hebben  bovendien de Tweede Kamer toegezongen. [XI]Rotterdams  Dagblad 15-5-03 Dankzij de acties van Carrie konden de vrouwen bijvoorbeeld hun gebit laten opknappen.

dvw 2011 017 - kopie

Het bord waarmee de gemeente aankondigde de tippelzone te sluiten. Daarboven stond de tekst: ‘Een belangrijke mededeling van de gemeente Rotterdam’.

Toen het in 2002 duidelijk werd dat de tippelzone niet zou overleven, organiseerde Carrie nog een ontwerpwedstrijd voor een nieuwe rosse buurt. Download hier een Brief van Carrie en een Een noodkreet van de Koninginnen van de Nacht.

Sluiting

In de jaren 2001-2004 was het in Rotterdam onmogelijk een debat over prostitutie te houden zonder dat de Keileweg onderwerp werd van een emotionele discussie. Dit kwam doordat de buurten eromheen heftig protesteerden tegen de overlast die de tippelzone en de vage figuren die ertoe werden aangetrokken, veroorzaakten.

Het was ook duur. Jaarlijks moest er vijf miljoen gulden in het project worden gestoken. [XII]Gemeenteraad Rotterdam 8 mei 2003 Daarnaast vond men het een probleem dat illegalen, mogelijk slachtoffer van mensenhandel, op de zone werkten. De verontwaardiging werd nog versterkt toen men ontdekte dat een meisje met een verstandelijke handicap op de zone klanten wierf. Dat leidde tot Kamervragen. [XIII]Rotterdams Dagblad 4-6-03

In 2002, na de overwinning van de Leefbaren op de PvdA besloot het nieuwe college van B en W de tippelzone te sluiten. [XIV]Guido Rijnja, Genieten van weerstand, bericht geplaatst op 25-3-2017 n de volgende stap was het aanvechten van de nieuwe openingsuren. Er was een nieuwe afspraak met een advocaat nodig.

De afspraak werd gemaakt en vervolgens weer afgezegd omdat veel van de prostituees niet konden komen of de Nederlandse taal niet machtig waren. Ook waren ze bang voor veel kosten zonder dat het resultaat zou hebben. Het gevolg hiervan was dat er nog maar twee prostituees bereid waren om actie te ondernemen. Er kwam een nieuwe poging tot een afspraak maar er kwam wederom een telefoontje van de prostituees dat ze van iedere actie af wilden zien. De twee vrouwen waren niet bereid om de kar te trekken voor een hele groep vrouwen en de eventuele kosten te dragen. (…

In de nacht van 13-14 september 2005 werden de hekken voorgoed gesloten en diezelfde nacht gingen de schotten weg. [XV]NRC 24-9- 2005. De verwachte verspreiding door de stad van vrouwen die op straat hun diensten aanboden heeft echter niet plaatsgevonden.

De verslaafde vrouwen werden in strenge hulpverleningsprogramma’s geplaatst; ze mochten bijvoorbeeld ’s avonds geen bezoek meer van hun vriend ontvangen. Ze werden ook aan het werk gezet, bijvoorbeeld als straatvegers. De Rode Draad zag ze al op hoge hakken met een bezem in canon zingen: de bezem, wat doe je ermee… je veegt ermee…

Sietske Altink

Terug naar de inhoudsopgave van het boek

Bronnen algemeen

Bronnen voor dit artikel

Blokland, A.A.J., Wijk, Anton van, (2002) Rondje Keileweg, een observationele studie naar de bezoekers van een tippelzone, in Mens en Maatschappij, 77e jaargang, nr. 1., maart.

Jansen, Marie-Louise, Latijns- Amerikaanse travestieten en transseksuelen in Rotterdamse straatprostitutie, dec. 97

Jansen, Carrie, (2003) Koninginnen van de Nacht, uitgeverij Rap

Levi, R., (2004) De straat, je werkplek, Een onderzoek naar de rol van huiskamerprojecten in de hulpverlening en de gezondheidsbevordering voor vrouwen in straatprostitutie, scriptie

Vennix, P. et al. (2000) Hivpreventie, sekswerkgedragen seksuele netwerken van klanten van klanten van transgenders op de tippelzones van Amsterdam en Rotterdam, een uitgave van het Nisso ism St. Soa aids, Utrecht.

 

Noten

Noten
I Gentrificatie is het proces van opwaardering van een buurt op sociaal, cultureel en economisch gebied en het aantrekken van nieuwe kapitaalkrachtige bewoners, Wikipedia
II Rotterdams Dagblad 13-7-01
III Verslag Rode Draad 9 april 1996 Op 30 juni 1998 liep ik het traject alleen. Ik merkte dat je steeds werd aangesproken
IV Veldwerkverslag van De Rode Draad 6 maart 2001
V Blokland & Van Wijk. In het weekend was het rustiger. Op het hoogtepunt van een avond werkten er zo’n twintig sekswerkers, op het eind nog een stuk of tien, vooral transgenders.
VI Verslag Rode Draad 9-4-1996
VII Rode Draad 3 december 2001
VIII Notulen platform migrantensekswerkers 30-5-2002
IX Rode Draad verslag van 4 maart 2002
X aantekeningen 21-11-02
XI Rotterdams  Dagblad 15-5-03
XII Gemeenteraad Rotterdam 8 mei 2003
XIII Rotterdams Dagblad 4-6-03
XIV Guido Rijnja, Genieten van weerstand, bericht geplaatst op 25-3-2017
XV NRC 24-9- 2005

Inhoud Artikel