raamhuur wo 2Op een persconferentie (5 december 2008) over het project 1012 ter transformatie van De Wallen, zei burgemeester Cohen dat de tijd van Blonde Greet voorbij was. Prompt meldde zich een vrouw: ‘Ik ben Blonde Greet en ik ben er nog wel degelijk.‘ Cohen bedoelde te zeggen dat veel mensen een te geromantiseerd beeld van De Wallen hadden.

Maar was het vroeger wel zo leuk? De verhalen over ‘vroeger’ komen vooral van voormalige exploitantten. Ene Verkijk, zelfbenoemde ‘eerste pooier in de Haagse Poeldijksestraat’ vertelde bijvoorbeeld tegen de Panorama:

De vrouwen hadden bijnamen als Riet de Leugenaar, de Gaspijp, Bloemetje, de Barones, de Kaketoe met haar maffe pruiken, Slapende Aal en mijn eigen Zwarte Handje. Leentje de Rat heeft nu samen met haar man een bordeel. Ze werkte destijds op het Oranjeplein. (…) Toen kostte een wippie rijksdaalder, voor vijf gulden was het een nummertje naakt en voor een geeltje mocht een klant een hapje mee-eten. Als hij wilde blijven slapen keek je je vent lief aan en dan schoof hij een stukje op in bed. Ach ja, het was vroeger romantischer dan nu. De meisjes verdienden veel met uit vieze boekjes voorlezen. Het was vroeger veel preutser. Ieder raam had twee spionnetjes. Als de zedenpolitie eraan kwam riep iedereen: nylon, dus nylon kousen aan en de kleren fatsoeneren. Tikken op het raam of knipogen was verboden. Blote knieën werden bestraft. [i]

In 1991 nuanceerde een oudere sekswerker deze ‘romantiek’ tijdens een interview met mij:

Vroeger mocht je niet bloot zitten. Het verbod op laag-uitgesneden jurkjes, is gelukkig geschrapt. Maar wij hadden daar wel mee te maken. Wij kregen nog bekeuringen. De zedenpolitie kwam langs de ramen, en als je er te bloot bijzat, klopten ze en gingen ze naar binnen. Hoe de hoerenbazin met de politie omging was bepalend voor het feit of jij wel of niet een bekeuring kreeg. Dat was een afhankelijkheidsrelatie. Ik vond dat een vorm van omkoping. Aan het einde van de Grifstraat had je het huis van tante Stien, die heel goed met de zedenpolitie overweg kon, waar nooit wat gebeurde. De meisjes zaten daar graag, ze mochten wel een beetje bloot. Zat je vooraan, en zat je te bloot, dan kwam de kit wel en dan regende het daar bekeuringen.

Het percentagesysteem

Niet alleen de regels waren strenger, maar ook de bemoeienis van de exploitant met het werk van de sekswerker was intensiever dan vandaag de dag. Dat had alles te maken met het percentagesysteem dat in de jaren vijftig en zestig in de raamprostitutie gangbaar was. Sekswerkers droegen toen een bepaald deel van wat de klant betaalde, meestal de helft,  aan de verhuurder af. Dat heette op het halfje zitten. De exploitant had dus een direct belang bij goede verdiensten. Daarom bemoeide hij/zij zich onder andere met het uiterlijk van de sekswerker.

Een vrouw die vroeger zo in de Geleenstraat Den Haag werkte zei in1987 tijdens een interview:

Je mocht niet te laat komen, je moest mooie kleren aan en je haar diende goed gekapt te zijn. Een vrouw voegde eraan toe: ‘Daarnaast had je een totaal ingebouwd systeem van controle. Soms kreeg je een seintje dat de klant moest bijbetalen’.

Dat veranderde in de jaren zeventig; in Den Haag lag het omslagpunt in 1974, aldus een sekswerker die het heeft meegemaakt. Veel raamprostituees gingen naar de kort daarvoor geopende clubs en de raamgebieden liepen leeg. De exploitanten reageerden daarop door aan klantenbinding te doen door het percentagesysteem af te schaffen en een dagprijs of een weekprijs voor de huur te vragen. Maar ze verstrekten ook geen maaltijden en dranken meer.

Verhouding sekswerkers en raamexploitanten

Lang duurde die vrijheid niet. Exploitanten wilden vooral zoveel mogelijk en zo lang mogelijk verhuren. Dat  had te maken met de komst van de migranten die een werkplek nodig hadden. Een van de exploitanten verdedigde de verhuur voor zeven dagen per week met het argument: ‘Ik mag die vrouwen geen dag vrij geven. Alleen in loondienst heb je recht op een of twee vrije dagen. Als ze niet voortdurend werken, zijn ze geen zelfstandige ondernemers.’ (Veldwerk Rode Draad 2005). En dat zijn ze volgens de exploitanten wel. In de woorden van een van hen: ‘Voor mijn part gaan ze daar zitten klaverjassen’. Het is echter geen pure verhuur, want het is niet de bedoeling dat vrouwen er de hele dag gaan liggen slapen.  [ii]

Hygiëne en veiligheid

De hygiëne liet nogal eens te wensen over. Een bekende exploitant uit Den Haag beweerde halverwege de jaren negentig dat er in zijn kamers stromend water was, maar wel langs de muren… [iii] Dat zou drastisch veranderen in 2000, toen de exploitanten in verband met de legalisering werden gedwongen hun panden op te knappen.

De laatste jaren was het gebrek aan veiligheid in de raamgebieden, doordat vooral jonge criminelen klanten en sekswerkers beroofden, een punt van discussie. Ook werden ze soms door deze lieden afgeperst. Zo vertelde een vrouw uit Den Haag aan De Rode Draad: “De vrouw naast me werkt voor een Marokkaan. Hij kwam pas naar me toe om te zeggen dat ik mijn prijzen omlaag moest doen. Deed ik dat niet, dan moest ik hem het verschil betalen.”
Camera’s zouden de veiligheid vergroten. Exploitanten hadden zich daar vaak voorstander van getoond. Boze tongen beweerden echter dat zij die vooral wilden gebruiken om tijdig de komst van de Belastingdienst of politie te signaleren.

Zijn sekswerkers wel geconsulteerd bij de invoering van de camera’s? Veel vrouwen wisten vaak niet eens dat ze er hingen. Een vrouw die daarvan wel op de hoogte was, meldde dat haar buurvrouw onder het oog van de camera was mishandeld. De dader is uiteindelijk gepakt, maar daarin speelden de video-opnamen geen enkele rol. Ze werden namelijk door de rechtbank niet als bewijs toegelaten.

Weer andere vrouwen vonden dat de extra verlichting die voor hun ‘veiligheid’ was aangebracht teveel in hun ogen scheen, waardoor ze ’s avonds niet goed konden zien wie er voor hun raam stond. Daardoor voelden ze zich minder veilig. Zie het volgende interviewfragment uit 1988:

Ik was een keer ’s nachts aan het werk. En ik heb kogelvrij glas, alles was nieuw, (…) maar ik ben nachtblind en ik sta in een hele donkere steeg. En ik zie niet of er wat voorbijloop. Ik dacht, even gordijnen dicht, om koffie te drinken. (…) Ik gooi mijn gordijnen dicht, en ik pak mijn koffie en er gaat iemand dwars door mijn raam heen naar binnen. Nou kind, dat is de laatste keer geweest dat ik voor de ramen heb gezeten. Het was meteen over, ik heb het nooit meer gedurfd. Hij had een grote stalen lat dwars door het raam heen geslagen. Ik dacht dat niemand door kogelvrij glas heen kon komen. Mazzel, er is mij niks gebeurd, en het geld lag er nog, maar ik ben bang geweest. Ik ben vreselijk te keer gegaan. Ik heb gegild en geschreeuwd en toen kwamen de baas en de rest wel naar beneden.

De laatste jaren klagen sekswerkers dat ze ervan weerhouden worden de alarmknoppen op de kamers te gebruiken. Dat geeft teveel overlast en stelt het bedrijf in een slecht daglicht.

Toeristen, rondleidingen en reddingsacties

Vanaf de komst van de sekstheatertjes in het Wallengebied is het toerisme daar toegenomen. Sekswerkers hebben daar veel last van. Reeds in 1991 klaagde een vrouw:

Je kan over de hoofden lopen. Het is net een dierentuin..Je bent net een aap in Artis. Ik kon er op een gegeven moment ook niet meer tegenJe kijkt uit je raam, dan zie je duizenden ogen op je gericht. En dan al die opmerkingen van al die randfiguren. Zoals, die lijkt op mijn moeder, ha, die zou ik wel even in haar kont willen neuken. En dan gaat er zo’n kluit wijven voor je raam staan, compleet met fototoestellen, daar word je niet goed van. Een klant moet zich door de mensenmassa’s wurmen om in godsnaam bij een raam te komen. En dan staan er dertig mensen mee te luisteren. Hij wordt ook nog drie keer op de foto gezet.

In 2012 lijkt het toerisme op De Wallen te zijn toegenomen door bijvoorbeeld de komst van de cruiseboten. Een vrouw vertelde:

Wij zijn de laatste gratis attractie van Nederland. Al die toeristen met die fototoestellen, heel respectloos. Er moet een gedragscode komen voor De Wallen. Zodat ze niet met die reisleiders komen die ze met telelenzen laten fotograferen. Waarom is er geen security? Soms staan ze met zijn twintigen voor je raam. En dan hoor je al die opmerkingen van die mensen buiten. Soms moet je vragen of ze willen doorlopen en dan krijg je een grote bek. Dan zeggen ze dat ze daar best mogen staan. Ik word stapelgek van die rondleidingen. Er lopen hele groepen Chinezen met van die telelenzen rond. Een van die gidsen loopt zelf met een zonnebril op en ik word hier 200 keer per dag gefotografeerd.

Een enkeling wist nog wat te maken van het contact met alle dagjesmensen die dagelijks haar raam passeerden. In de Vluggertjes schreef zij in 1997 dat als zij zich verveelde een briefje op haar kont plakte met de tekst: koud hé?

Boodschappenjongens en andere vrije jongens

Behalve pooiers of andere vervelio’s, lopen nog figuren in de raamgebieden rond met een eigen handeltje. Dat zijn bijvoorbeeld boodschappenjongens die voor een eurootje of twaalf een broodje kroket halen voor een vrouw of haar voorraad keukenpapier aanvullen. De vrouwen willen over het algemeen hun raam zelfs niet voor even verlaten, want dan zouden ze net die ene goede klant kunnen mislopen. Ze betalen over het algemeen graag voor deze diensten.

Nog steeds, maar vooral in de periode voor de introductie van de euro waren er lieden die geld wisselden wanneer klanten met vreemde valuta hadden betaald. Er kwamen ook lieden langs die ze gouden bergen beloofden als ze aan een vorm van piramideverkoop meewerkten. Dat wil zeggen dat ze spullen in consignatie nemen en die weer via kennissen verkopen.

Sekswerkers uiten ook klachten over de fundamentalistische christelijke organisaties die ze lastig komen vallen met bijbelverhalen. Een Bulgaarse in 2012: ‘De Bijbel, iedereen neukt met iedereen in de Bijbel en het is een en al bullshit in die Bijbel. Die christelijke vrouw zei ‘I am sorry for you’. Ze wilde me een andere baan aanbieden. Wat voor andere baan? Schoonmaker? Ik ben toch naar ze toe gegaan maar ik werd weggestuurd, ze konden mij niet bemiddelen. Je hebt daar niets aan.

Waarom toch voor het raam kiezen?

De raamprostituees die in de jaren negentig werkten, beweerden dat ze als er geen klanten waren, nog iets voor zichzelf konden doen: tv kijken of een tijdschrift lezen. Uit de observaties die we voor het internationaal vergelijkende onderzoek deden, bleek echter dat de vrouwen er nauwelijks bij kunnen gaan zitten en het grootste deel van de tijd vruchteloos moesten onderhandelen. Kortom, ze zijn voortdurend bezig.

Al met al blijft het de vraag waarom sekswerkers toch achter het raam willen werken? Het feit dat de exploitant zich in principe niet met het werk bemoeit, is volgens de sekswerkers een van de belangrijkste voordelen van raamprostitutie. Ze kunnen hun eigen stijl van werken ontwikkelen.

En een vrouw in 2012:

Aan uitpezen en verkleedpartijen doe ik niet. Als het niet lukt, ligt dat echt niet aan je kleren. Ik roep ze niet binnen. Tegen het raam tikken maakt een opgefokte indruk. Achter het raam kun je geen verschillende rollen spelen. Want als je veel klanten hebt, weet je niet meer welke rol je hebt aangenomen. Het woord ‘schatje’ komt niet in mijn vocabulaire voor. Faken, ook van een orgasme, kost teveel energie.

Enkele vrouwen vinden het prettig dat het achter het raam een kortdurend contact is. In 1996 schreef een sekswerker in het blaadje van De Rode Draad:

De opbouw van een contact dat tien minuten duurt is als volgt: ‘Je stelt je eerst voor. Jij en de klant geven meestal valse namen. Dan zeg je, leg je kleren maar op de stoel. Dan pas ga je geld vragen. Je pakt het condoom. Je legt de handdoek over het laken heen, dan hoeven er na je shift geen schone lakens op. Als ik een nieuwe shift heb, neem ik mijn eigen laken mee. Het bed is iets groter dan een eenpersoonsbed. Een donkergroen badlaken staat het mooiste.  (…) Ondertussen kleed je je uit. Ik doe mijn horloge altijd af, want de tijd weet ik van de radio. Je telt de liedjes, na drie liedjes ben je op een half uur. Als je je horloge om houdt, denken ze dat je steeds op je horloge kijkt.’

Een ander voordeel kan de gezellige sfeer onder collega’s zijn.

Een vrouw in 2012: ‘Dit is een maf huis. We zijn hecht met elkaar. Dat is uniek. Geen haat en nijd. Hier zit ik helemaal goed, super. Vier jaar terug is de vrouw van de baas van dit huis overleden. Zij was vroeger prostituee en had zelf een pand gekocht. De eigenaar miste zijn vrouw zo erg dat hij dit huis van de hand heeft gedaan. Er is nu een nieuwe eigenaar. De vorige eigenaren hadden leuke vrouwen uitgekozen om hier te werken. Nu werken diezelfde meiden er nog steeds.’

Sietske Altink

 

Lees meer over: Het ontstaan van raamprostitutie

Gemeentelijk beleid en raamprostitutie

Omvang raamprostitutie

Oude exploitanten: Frits van de Wereld

Raamexploitanten

Huurprijzen en raampanden

Raamprostitutie in Nijmegen

 

 

 

[i] Panorama 8-12-1999. Dit is enigszins ingekort.

[ii] Voor de gemeente Amsterdam was dit in 1997 een overweging om te onderzoeken of dit op een loondienstverhouding zou kunnen slaan. Dit is inderdaad voor sommige arbeidsrechtdeskundigen een reden om er kenmerken van loondienst aan toe te schrijven. Daar komt nog bij dat het verhuren van steeds hetzelfde raam aan steeds dezelfde vrouw de raamexploitant in de gevarenzone van de loondienstverhouding brengt. Deze discussie is verstomd. Nu beschouwt men de sekswerkers achter de ramen wel als zelfstandig ondernemer.

 

[iii] (informatie H. Scholtes, 2001 nav de dood van de exploitant)

Inhoud Artikel