In de Nijmeegse Benedenstad woonden tot het afbreken van de stadsmuren in 1870 armen en rijken door elkaar heen. Na 1870 trokken de rijke burgers echter weg. Vervolgens verpauperde de Benedenstad en kreeg een slechte reputatie.
In de negentiende eeuw was de Pepergas al een straatje met bordelen. Na de invoering van het bordeelverbod is daar raamprostitutie ontstaan. Door de sloop van de Benedenstad in de jaren 50 van de twintigste eeuw moesten sekswerkers weg uit de Pepergas.
De Nieuwmarkt, waar het raamgebied zich anno 2016 bevindt, ligt in deze Benedenstad. Daar werd in 1967 voor het eerst een pand voor raamprostitutie in gebruik genomen. Maar in de jaren zeventig verspreidde het zich over de hele straat, wat door de gemeente oogluikend werd toegestaan. Dat bleef zo tot 1977, het jaar waarin Nijmegen een raamprostitutiebeleid ging ontwerpen om renovatie van woningen op de Nieuwmarkt mogelijk te maken.
De gemeente trachtte de raamprostitutie in drie panden te concentreren. (Visser en Belderbos, 1987 en Gorgels, 1993). De gemeente wilde dan wel als tegenprestatie toestaan dat de bovenverdiepingen door sekswerkers werden benut. Eind jaren zeventig was de concentratie een feit.
Onder druk van bewoners werden er aan de overkant woningen gebouwd op de plaats waar een parkeerterrein was gepland. Het Nijmeegse bestuur hoopte dat door de woningbouw de prostitutie ‘vanzelf’ zou verdwijnen. De woningen die in 1983 gereed kwamen bleken echter, mede door de aanwezigheid van de raamprostitutie, onverhuurbaar te zijn.
De prostitutiewereld vreesde op haar beurt dat klanten uit angst voor verlies van anonimiteit niet naar een woongebied wilden komen. Een patstelling. Maar was verplaatsing de oplossing? Te duur, zo vond de gemeente en trad vervolgens in overleg met buurtbewoners en exploitanten. Een van de bespreekpunten was het afsluiten van de Nieuwmarkt voor verkeer om overlast van rondrijdende klanten te beperken. Vanuit dit overleg kwam er een voorstel om meer groen in de wijk aan te leggen en het hofje dat toegang gaf tot de woningen, af te sluiten. Dit voorstel werd overgenomen door het gemeentebestuur. In 1984 werd de Algemene Politie Verordening zodanig gewijzigd dat raamprostitutie werd toegestaan.
Een exploitant in de jaren tachtig
In 1987 was ik een paar dagen in Nijmegen voor een onderzoek. Bij die gelegenheid sprak ik met een exploitante, een vrouw die zelf in het leven had gezeten. Tegenwoordig beweren raamexploitanten dat ze zich niet met het werk van de vrouwen bemoeien. Dat gold kennelijk niet voor deze vrouw.
Doris is een vrouw van 56, klein, 1 m. 55 maar zo dapper als Napoleon, volgens haar eigen zeggen.
‘Ik zit al dertig jaar in het leven. Die mentaliteit van tegenwoordig deugt niet. Dan vraag ik wel eens hoe je een klant controleert. (Ze vindt dat de huidige generatie niet goed genoeg op geslachtsziekten controleert.) En er zijn regels. Alles moet met gummi (condoom, SA). En bij mij komen buitenlanders er als klant niet in. (…)
Prostitutie is het eerlijkste beroep van de wereld. Maar als mijn dochter achter het raam zou zitten, zou ik die inkeilen en haar erachter vandaan halen. (…) Dit is een huurhuis, maar er kan niemand wonen, want het zijn eigenlijk bedrijfspanden. Maar ja, die zakken daar op het stadhuis. Ik heb altijd gelazer. (Wanneer ze naar het stadhuis belde, sprak ze de telefoniste steevast aan met ‘Hallo Lellebel’.) En dan gaan ze je vertellen wat voor kleur dorpels je moet hebben. Tegenwoordig laat ik ze hun gang gaan. Ik blijf zo stil als een muis. Ik wacht net zo lang tot de gemeente voorstelt om de straat weer open te breken.
In 2000 wou Nijmegen de panden aan de Nieuwmarkt verkopen. Ze vielen namelijk onder monumentenzorg en werden niet goed onderhouden. [i] Dit plan strandde.
Na de wetswijziging
In februari 2000 zijn er 25 ramen in twee panden. [ii] Dit aantal blijft heel lang stabiel. In 2003 en 2006 gaan veldwerkers van De Rode Draad naar Nijmegen. Uit het verslag van 2006:
We gaan naar het raamgebiedje bij de Nieuwmarkt. Het was er behoorlijk opgeknapt. Er was een soort keldertje gemaakt met een nepbistro en andere versierselen die een soort Irma la Douce sfeer moesten suggereren. Er zaten ook vrouwen aan de straatkant. Ook boven. Je kunt er niet meer gewoon naar binnen. Klanten moeten naar de vrouw gebaren dat ze iets willen. Zij moet vervolgens naar beneden komen om de deur open te doen. Er staan allerlei hekken omheen. De vrouwen moeten dus continu opletten of er een klant staat. Even lezen of tv kijken is er niet bij. En hoe kunnen ze ’s avonds zien wie er staat? Hoe weiger je klanten?
Er zaten vooral Spaanstalige vrouwen. We moesten met onze spullen zwaaien. We belden maar aan. Er komt een bedrijfsleidster aan de deur. Volgens de bedrijfsleidster liggen de vrouwen te slapen wat niet waar is.(…) Boven worden we tegemoet gelopen door een andere bedrijfsleidster die zegt dat vrouwen hier niet binnen mogen.
Veldwerk Nijmegen 10-08- 2006
In 2009 werden wegens herhaaldelijke overtredingen twee panden gesloten. In 2010 zijn er nieuwe exploitanten bijgekomen.
In 2011 gaat De Rode Draad voor de laatste keer naar Nijmegen:
Het pand zag er heel netjes uit, prettige kleuren en het rook fris. De twee meisjes op de bovenste verdieping waren Roemeens en erg jong. Ze spraken redelijk Engels. (…) Het tweede pand stond voor de helft te huur. Wel stond er op de begane grond een barkruk en op de bovenste verdieping zagen we een vrouw, die met haar rug naar het raam zat. We zijn dus maar doorgelopen naar het derde pand. Hier zijn 14 kamers. De kamers bevinden zich op de eerste en tweede verdieping. Sommige kamers hebben een raam en rood licht, maar van andere kamers zagen we alleen houten deuren. Meteen rechts zat de vrouwelijke beheerder in een hokje. Vanuit die positie is er absoluut geen zicht op de klanten die binnenkomen. Het is daardoor voor klanten heel laagdrempelig om binnen te stappen, maar mogelijk ook voor pooiers. De beheerder vertelde dat er veel vrouwen vast in dit pand werken. De vrouwen hebben ook hun vaste kamer. Er is een gemeenschappelijke ruimte waar ze kunnen eten en ontspannen. Beneden waren de kamers bezet.
In 2014 werd bekend dat er twaalf kamertjes bij konden komen.[iii]
Sietske Altink
Lees over de prostitutie in het 19de eeuwse Nijmegen
Lees meer over: Het ontstaan van raamprostitutie
Gemeentelijk beleid en raamprostitutie
Oude exploitanten: Frits van de Wereld
Sietske Altink
[i] Gelderlander, 3-2-2000.
[ii] Gelderlander 9-2-2000.
[iii] Nijmeegs Nieuws, 30 juli 2014
Inhoud Artikel